Türkiye’de Yapay Zekâ alanında sadece son birkaç ayda yapılan ve basında karşılık bulan haberleri sıraladığımızda dahi bu teknolojiye devlet olarak da halk olarak da bigâne kalmadığımızı rahatlıkla söyleyebiliriz. Tam aksine; doğasında girişimcilik ve merak olan, değişimlere uyum kabiliyeti tartışmasız çok yüksek Türk insanının Yapay Zekâ fikrini pek sevdiği kanaatindeyim.
• TÜBİTAK’ın destek programları ve burslarıyla yapay zekâ alanında 21 yılda 3.500’den fazla proje desteklendi ve 7 milyar lira finansal destek sağlandı.
• Teknoparklarımızda 2.200’den fazla yapay zekâ firması faaliyet gösteriyor.
• 2024’te Türkiye’nin Dijital Avrupa Programına katılımıyla birlikte süper bilgisayarlara erişim imkânı sağlanacak.
• YÖK ve BTK arasında yapay zekâ ve dijital teknolojilerle ilgili derslerin üniversite müfredatlarına dahil edilmesine ilişkin BTK Akademi ders içeriklerinin kullanımına dair protokol imzalandı.
• 2024’te yapay zekâ, dijitalleşme ve büyük veri alanlarında üniversitelerde 2’si ilk kez olmak üzere 5 lisans ve tamamı yeni 12 ön lisans programı açılacak. Devlet olarak da sektör olarak da gayrette olduğumuz şüphe götürmez. Kendimizi kendimize anlatıp sevinelim, öz güveni de yüksek tutalım. Ancak; bir de yaptıklarımızı ve sonuçlarını birtakım cetvellere vurmakta, standartlara göre boyumuzun ölçüsünü görmekte fayda var. Böylelikle hem kıyas yapma hem de eksiklerimizi görme ve iyileştirme imkânı bulabiliriz. Oxford Insights tarafından her yıl yayımlanan Yapay Zekâ Hazırlık Endeksi raporları öncelikle “Devletlerin, vatandaşlarına kamu hizmetlerinin sunulmasında yapay zekayı kullanmaya ne kadar hazır olduğu” sorusuna cevap bulmaya çalışıyor. Devlet, teknoloji sektörü, veri ve altyapı şeklinde üç kategorideki puanların ortalamasıyla endeks belirleniyor. 2021’de T.C. Dijital Dönüşüm Ofisi tarafından yayımlanan Ulusal Yapay Zekâ Stratejisinin hedeflerinden biri de “Türkiye’nin endeks sıralamasında ilk 20 ülke arasında yer almasının sağlanması” idi. Bu hedefin neresindeyiz? Dışarıdan bakan göz Türkiye’nin çalışmalarını, başarılarını ve gelişim alanlarını nasıl görüyor? sorularına cevap bulabilmek için Oxford Insight’ın 2020-23 raporlarını incelediğimizde Türkiye perspektifinde şu sonuçları görüyoruz:
• Yapay Zekâ hazırlık endeksinde artık ilk yüzde 25’lik dilimdeyiz.
• 66. sıradan başlayan yolculuğumuzda dört yılda 19 basamak atlayarak 47. sıraya kadar yükseldik. • Dünya ortalaması ile aramızdaki puan farkını her yıl artırıyoruz.
• Devletin farklı bakanlıkları ve kurumları tarafından yayımlanan strateji dokümanları hem içerik olarak hem de birbiriyle uyumlulukları, birbirini destekliyor olmaları itibariyle takdir edilmekte.
• Ar-Ge’ye daha fazla yatırım yapmamız ısrarla tavsiye ediliyor.
• Veri ve Altyapı kategorisi Türkiye’nin yapay zekâya hazır olmasının önündeki önemli gelişim alanı olarak görülüyor.
• Yapay Zekânın gelişimi için hayati önem taşıyan yarı iletkenler, süper bilgisayarlar gibi yerli üretimin eksikliğine dikkat çekiliyor. Son dört yıllık periyodun önemli kilometre taşları ise şöyle: 172 ülkenin değerlendirmeye alındığı 2020 senesinde Yapay Zekâ Hazırlık Endeksinde dünya ortalaması 44.25 iken; Türkiye 46.01 puan ile 66. sırada yer alıyordu. Tespitler: + Türkiye’nin dijital dönüşümünü koordine etmek üzere 2018 yılında Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisinin kurulması + 2020 e-Devlet Araştırması’nda çevrimiçi hizmetlerde Türkiye’nin dünyada 23. sırada yer alması + Kamu genelinde veri sistemlerini standartlaştırmayı hedefleyen Ulusal Veri Sözlüğü projesi + 2018’de kurulan İstanbul Teknik Üniversitesi Yapay Zekâ Araştırma Merkezi – İleri teknoloji alım göstergesindeki 42.19’luk puanın yetersizliği – [Startup] ekosisteminin girişim sermayesine erişimde yaşadığı zorluklar – Ar-Ge harcamaları kategorisindeki 21.11 puanın düşüklüğü – 2020 Birleşmiş Milletler e-Devlet Araştırmasına göre Türkiye’nin telekomünikasyon altyapısı açısından dünyada 79. Sırada yer alması Değerlendirmeye alınan ülke sayısının 160 olduğu 2021 yılında Türkiye 13 basamak birden yükselerek 53’üncü sıraya yerleşti. Türkiye’nin bu sıçrayışında 2021 – 2025 Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi (UYZS)’ni yayımlayarak bir üst lig ülkeleri arasına girmesi etkili oldu. Tespitler: + UYZS’nin yayımlanmasıyla Yapay Zekâ ile ilgili stratejik önceliklerin ve hedeflerin belirlenmesi + 2023 Sanayi ve Teknoloji Stratejisinin, Türkiye’nin yapay zekaya hazırlığını artırma çabalarının bir göstergesi olarak kabul edilmesi 2022’de değerlendirmeye dahil edilen ülke sayısı 181 oldu. Türkiye 4 basamak daha yükseldi ve 49.sıraya yerleşti. Küresel ortalama ile aradaki fark da 14 puanın üstüne çıktı. Tespitler: – Ar-Ge’ye yatırım yapılması ve yenilikçilik kültürünün teşvik edilmesi tavsiyesi – Yapay Zekânın gelişimi için hayati önem taşıyan yarı iletkenler, süper bilgisayarlar gibi yerli üretimin eksikliği 193 ülkenin değerlendirmeye alındığı 2023 raporunda Türkiye 2 basamak daha yukarı çıkarak 47. oldu. Küresel ortalamadan olan uzaklık da 15.57’ye yükseldi. Tespitler: + Veri yönetişimi, içerik denetimi ve rekabet politikasını ele alarak yurt içi dijital politikalarını da ilerletmeyi hedefleyen Sanayi ve Teknoloji Stratejisini yayımlaması – Türkiye’nin devlet kategorisinde 30. teknoloji sektörü değerlendirmesinde 43. ülke olarak rekabetçi puanlar sergilemesine rağmen; veri ve altyapı bileşeninde geride kalarak kendine ancak 61. sırada yer bulabilmesi “Müreffeh bir Türkiye için çevik ve sürdürülebilir Yapay Zekâ ekosistemiyle küresel ölçekte değer üretmek” vizyonuyla kurgulanan Ulusal Yapay Zekâ Stratejisindeki Yapay Zekâ Endeksi sıralamasında ilk 20 ülke arasına girme hedefimizi gerçekleştirebilmek için önümüzde 2 yıl ve en az 27 basamak var. Önümüzdeki en büyük gelişim alanı “veri ve bilişim altyapısı” olarak duruyor. Ve bir de yerli elektronik sanayine yatırım yaparak bilişimde sürdürülebilir ve egemen bir alan oluşturmak…
