ABD’nin 2017 yılında Trump yönetimi esnasında çekildiği TransPasifik Ortaklığı (TPP), TPP’nin geri kalan üyeleri tarafından mutabakatı hayatta tutmak adına Kapsamlı ve Aşamalı Trans-Pasifik Ortaklığı Anlaşması (CPTPP) olarak yeniden düzenlendi.
Hint-Pasifik’te ticari ve ekonomik dengeler açısından şekillendirici olan anlaşma 2018 yılının son günü hayata geçirildi. Hali hazırda CPTPP, ABD hariç tüm TPP üyeleri olan Avustralya, Brunei, Kanada, Şili, Japonya, Malezya, Meksika, Yeni Zelanda, Peru ve Vietnam’ı kapsıyor. Brexit sonrası AB ile ticaretinde yaşadığı sıkıntılar sebebiyle yeni ticaret ortaklıkları arayışında olan Birleşik Krallık, 2021 yılında CPTPP’ye katılmak için başvuru yaptı ve 2023 yılında CPTPP’de imzacı oldu. Birleşik Krallık’ın 2024 yılının ikinci yarısında üyelik statüsü kazanması bekleniyor. Anlaşmaya bölge içinde ve dışında üyelik başvurusu yapan diğer ülkeler ise; Çin Halk Cumhuriyeti, Tayvan, Ekvador, Kosta Rika, Uruguay ve Ukrayna. Japonya, TPP’ye katılan son ülkelerden olmasına ve iç siyasette bu konudaki ciddi muhalefete rağmen ABD’nin TPP’den ayrılmasını müteakip, TPP’nin bir arada kalmasında ve CPTPP’ye önayak olunmasında önemli bir rol oynadı. Zamanla Japonya’nın anlaşmadaki rolü ve CPTPP ilkeleri, ülkenin dış ticaret vizyonunun da önemli bir parçası haline geldi. Şu anda ülke CPTPP’yi bölgedeki stratejik çıkarlarının ayrılmaz bir parçası olarak değerlendiriyor.
Japonya, üstlendiği aktif rolün ABD ile olan ilişkilerine zarar vereceği endişesini de atlatmış durumda görünüyor. ABD’de Cumhuriyetçilerin de Demokratların da gündeminde bir uluslararası ticaret mutabakatı olmadığı aşikar ve ABD’nin CPTPP’ye katılma olasılığı düşük değerlendiriliyor. Buna ek olarak paydaşların lobicilik faaliyeti yapmak için yeterli motivasyonu olmadığı izlenimi hakim. Ayrıca ABD’de CPTPP’nin güncelliği konusunda da soru işaretleri var. Anlaşma’ya ilişkin en çok tartışılan konulardan biri de Çin Halk Cumhuriyeti’nin ve Tayvan’ın bir hafta ara ile anlaşmaya taraf olmak için başvuru yapması oldu. Tayvan ve ÇHC’nin üyelik başvurularının neticesi bölgedeki jeopolitik dengeler doğrultusunda şekillenecek.
Öte yandan, CPTPP üyeleri, söz konusu başvuruların üzerinden 2 yıldan uzun bir süre geçmiş olmasına rağmen sessizliğini koruyor. Globalleşme ve dayanıklılık çatışması içinde CPTPP’nin konumunun ne olduğu da bir başka tartışma konusu. Hint-Pasifik’te serbest ticaret politikalarını benimsemiş ortakların yazılı kurallar bazında bir araya geldiği bir platform niteliğinde olması CPTPP’nin önemini dikkate değer kılıyor. Önümüzdeki dönemde CPTPP’nin gündeminde korumacılık ve tedarik zinciri dayanıklılığı konularının ne şekilde yer alacağını takip etmek önem arz ediyor. Kritik mineraller ve iklim değişikliği konuları da anlaşmanın geleceği için önem taşıyan diğer hususlar olarak ön plana çıkıyor.
