Çayın ve tuzun Büyük Britanya’nın iki büyük sömürge kaybetmesinde neden olduğunu biliyor muydunuz? Bu iki sıradan görünen ürün, 150 yıl arayla, iki büyük direnişin simgesi haline gelmiş, üzerinde güneş batmayan Büyük Britanya’nın afakını karartmıştır. Amerika Birleşik Devletleri’nin kuruluş sürecinde çay, Hindistan’ın sömürgeliğe karşı mücadelesinde ise tuz, özgürlük arayışının sembolleri olmuştur.
Bu iki olay, büyük değişimlere yol açan direnişlerin, nasıl da küçük adımlarla veya nedenlerle başlayabileceğinin göstergeleridir. İngilizlerin beş çayına tuz katan olaylara bakalım…
Amerikan Bağımsızlık Hareketi ve Çay
1773’te yaşanan Boston Tea Party olayı, İngiltere’nin Amerikan kolonilerine yönelik ekonomik baskılarının bir sonucuydu. Koloniler, İngiltere parlamentosunda temsil edilmeden vergi ödemeye zorlanıyorlardı. Özellikle çay üzerindeki vergi, halk arasında büyük tepki topladı. 16 Aralık 1773’te, Boston limanına gelen İngiliz gemilerindeki ‘yüksek vergili’ çaylar, Kızılderili kılığına girmiş özgürlük yanlısı gruplar tarafından denize döküldü. Bu eylem, İngiliz otoritesine karşı açık bir başkaldırıydı. Boston Çay Partisi’nin ardından İngiliz mallarına ve sömürgecilere karşı yeni boykot ve protesto eylemleri gerçekleştirildi. Büyük Britanya bunun üzerine giderek daha sert politikalar izlemeye başladı; denize dökülen çayların parasının ödenmesinden Boston Limanı’nın kapanmasına kadar… Üstelik yeni ve daha ağır vergiler de kondu. Bu olaylar Amerikan Devrimi’nin kıvılcımını ateşledi ve sonunda 1776’da Bağımsızlık Bildirgesi’ne giden yolu açtı.
Hindistan Bağımsızlık Hareketi ve Tuz
1930 yılında, Mahatma Gandhi, İngiltere’nin Hindistan’da uyguladığı tuz tekeline karşı büyük bir sivil itaatsizlik eylemi başlattı. İngiliz yönetimi, halkın kendi tuzunu üretmesini yasaklamış ve tuz üzerinde yüksek vergiler koymuştu. Yani, İngilizler, Hintlilere, “sen üretme, benim ürettiğimi al ve de yüksek vergi öde” diyordu. Gandhi, 12 Mart 1930’da Ahmedabad’dan yola çıkarak 24 gün boyunca yürüdü ve 400 kilometre sonra Dandi kıyısına ulaştı. Burada geleneksel yöntemle tuz üreterek yasağı sembolik olarak ihlal etti. Bu yürüyüşte Gandhi’ye binlerce Hintli eşlik etti. İngilizler bu eyleme 60 binden fazla kişiyi hapse atarak karşılık verdi. Sonuçta bu hareket, Hindistan’da milyonlarca insanın katıldığı kitlesel bir özgürlük mücadelesine dönüştü ve Hindistan’ın bağımsızlığının zeminini oluşturdu. Sirkenin Yardımı Çay ve tuz, gündelik hayatın binlerce sıradan maddelerinden ikisi… Her ikisi de bardağı taşıran son damlalar olmuş ve biri ABD’yi, diğeri Hindistan’ı kuran temellerin harcında yer almış…
Çay ve tuz, tarih sahnesinde sıradan birer ürün olmaktan çıkıp, milletlerin kendi kaderini tayin etme mücadelesinde onurlu bir yer edinmiştir. Boston’da çayın dökülmesiyle başlayan öfke dalgası Amerika’yı bağımsızlığa götürürken, Dandi’de üretilen bir avuç tuz, Hindistan’ın bağımsızlık yürüyüşünün simgesi olmuştur.
Her iki örnek de tarihin nasıl bazen basit bir eylemle değişebileceğini göstermektedir. Tabii, Amerika’da denize dökülen çayların parasını tahsil eden, Boston Limanı’nı kapatan, yeni vergiler koyan; Hindistan’da da sembolik bir tuz imalatı için 60 bin kişiyi hapse atan, ‘keskin sirke küpüne zarar’ sözünü doğrulamak için çırpınan İngiltere’nin yardımlarıyla…
