Türkiye turizmi, 2025 yılını yine yüksek turist sayıları ile kapatacak olmanın haklı gururunu yaşıyor. Yaşanan tüm küresel ve bölgesel sıkıntılara rağmen dimdik ayakta duran sektörün en güçlü yanı, hiç şüphesiz, ekonominin “taşıyıcı kolonu” olma vasfını her krizde ispat etmesi. Kamu-özel sektör iş birliğinin hızlı aksiyon alabilmesi, özellikle Turizm Bakanlığı’nın kriz anlarındaki müdahaleleri, bu dayanıklılığın altındaki en önemli dinamik. Ancak, rakamların ötesine baktığımızda, maliyet baskıları ve kur dalgalanmalarının getirdiği kârlılık sorunu, başarının ardında bir gölge misali dolaşıyor. Gelir bazında İspanya gibi Avrupa devleriyle kıyaslandığında, önümüzde hala kat etmemiz gereken uzun bir yolun olduğunu gösteriyor.
Geçtiğimiz günlerde bir araya gelerek sohbet etme imkanı bulduğumuz Türkiye Turizm Yatırımcıları Derneği Başkanı (TTYD) Oya Narin’in dikkat çektiği nokta, mevcut başarının rehavetine kapılmadan, geleceği şekillendirecek yeni bir atılımın zamanının geldiğiydi.
Narin’in deyimiyle, dünyada 4’üncü sırada olmanın getirdiği bir sorumluluk var omuzlarımızda. Dünyanın en hızlı büyüyen 3’üncü sektörü olan turizmde rakip ülkelerin yatırım ve yenileme hamleleri, Çin ve İtalya gibi yeni güçlü oyuncuların pazardaki ağırlığını hissettirmesi, rekabeti daha da kızıştıracak gibi duruyor. “Bu ortamda, pazardaki büyümeden pay alabilmek için “Üçüncü Turizm Hamlesi” artık bir tercih değil, zorunluluk” diyor TTYD Başkanı.
Genel istihdamda kayıt dışılık 2023’te yüzde 26.1’e indi. Turizmde, özellikle konaklama sektöründe kayıt dışı istihdam oranı aynı dönemde yüzde 14.2’den yüzde 4.2’ye geriledi. Kayıt dışı çalışmanın sektörde sistematik bir şekilde azaldığı görülüyor.
ÜÇÜNCÜ HAMLENİN ANAHTARI:
KONAKLAMA VE İSTİHDAM
Bu yeni hamlenin temel taşını, “konaklama sektörü” oluşturuyor. Narin’in altını çizdiği gibi, konaklama olmadan sistem ayakta kalamaz. TTYD’nin kamuoyuyla ilk kez paylaştığı “Konaklama Sektöründe İstihdam Raporu” da tam da bu noktada devreye giriyor. Raporda, 2035 yılı için 135 milyar dolar gibi iddialı bir gelir hedefine ulaşmanın yolunun, “daha huzurlu ve sürdürülebilir” bir istihdam ortamından geçtiği vurgulanıyor. Mevsimsellikten kaynaklanan (365 gün turizmin olmaması) istihdamdaki kopuklukların giderilmesi, çalışanlara daha iyi imkanlar sunulması ve hizmet kalitesinin uluslararası standartlara çıkarılması, bu dönüşümün olmazsa olmazları arasında yer alıyor.
“Dolayısıyla konaklama sektörünün önümüzdeki dönemde gelişimi, desteklenmesi, renovasyon ve modernizasyonu, sektörde bir dönüşüm planı ile birlikte turizmde üçüncü hamlenin gerçekleştirilmesi kamu özel sektör iş birliği ile muhakkak yapılmalı” diyen Narin, bu kapsamda söz konusu raporunun ana ekseninde istihdam konusunun yer aldığını dile getiriyor.
İTALYA’DAN TURİZME GERİ DÖNÜŞ ÇAĞRISI
Türkiye şu an dünyada turist girişinde 4. sırada. Bu, gurur verici bir tablo. Fakat birçok sektörde olduğu gibi turizmde de dinamik ve acımasız bir rekabet arenasındayız. Bu noktada Oya Narin’in söyledikleri çok önemli
“İtalya, Başbakanı Meloni’nin liderliğinde turizme “geri dönüş” çağrısı yapıyor ve sahneyi hızla domine etmeye hazırlanıyor. İspanya, yeni yatırım ve yenileme programlarıyla oyunda güçleniyor. Çin ise öngörülemeyen, ancak potansiyeli devasa bir oyuncu olarak geleceğin en büyük oyuncularından biri. Bu tablo, rakiplerin uyumadığını aksine daha agresif ve planlı hamleler yaptığını gösteriyor.”
Narin’in aktardığı bu bilgiler 4’üncülüğü korumanın bile önümüzdeki dönemde büyük bir mücadele gerektireceğine işaret ediyor.
RAKAMLARIN ÖTESİNE GEÇMELİYİZ
Tüm bu konuşulanlar gösteriyor ki; artık sadece “daha fazla turist” değil, “daha yüksek gelir”, “daha nitelikli istihdam” ve “daha sürdürülebilir bir model” hedefimiz olmalı. Zira dünya turizm pazarındaki yerimizi korumak istiyorsak, rakamların ötesine geçip, değer yaratan bir ekosistem inşa etmemiz önemli.
Türkiye turizmi, bir yol ayrımında. Mevcut başarı, geçmiş hamlelerin meyvesi. Geleceğin başarısı ise, kamu-özel sektörün el ele vererek hayata geçireceği “Üçüncü Turizm Hamlesi”ne bağlı. 70 milyar dolarlık yatırımcı kitlesini temsil eden TTYD’nin bu konuda hazırladığı raporlar ve stratejiler, bir yol haritası niteliği taşıyor.
Türk turizmi, krizleri fırsata çevirme konusundaki maharetini defalarca gösterdi. Şimdi sıra, bu birikimi yapısal bir dönüşüme kanalize etmekte. Konaklama sektörünün modernizasyonu ve istihdam kalitesinin artırılmasına dayalı, kültür-sanat, kongre ve sağlık turizmi gibi yüksek katma değerli alanlara odaklanan “Üçüncü Turizm Hamlesi”ni başlatmanın tam zamanı. Dünya turizmi yeniden şekillenirken, Türkiye’nin bu değişimin bir parçası değil, öncüsü olması için fırsat penceresi hâlâ açık.
YENİ AÇILIMLAR: KÜLTÜR, SANAT, KONGRE VE SAĞLIK
Toplantıda öne çıkan diğer önemli başlıklar;
İstanbul’un Potansiyeli: Contemporary İstanbul Kurucu Başkanı ve TTYD Başkan Yardımcısı Ali Güreli, İstanbul’un sanat ve festival kenti olma yolunda büyük bir fırsat kaçırdığına dikkat çekti. Bienaller, sanat festivalleri ve Haliç gibi bölgelerin yeniden canlandırılmasıyla, şehrin hak ettiği üst segment turizm gelirlerine kavuşabileceğini belirtti.
Kongre ve Sağlık Turizmi: NG Hotels Yönetim Kurulu Başkanı ve TTYD Başkan Yardımcısı Hediye Güral Gür ise bir zamanlar ilk 6’da olan kongre turizminde kaybettiklerimizi geri almaya başladığımızı, ancak daha alınacak çok yol olduğunu ifade etti. Gür, deneyim odaklı bu turizm dalının gelirlerinin çok daha yüksek olduğunu vurguladı. Gür ayrıca, sağlık turizmini sadece “saç ekimi” ile sınırlandırmamak gerektiğini, önemli cerrahi operasyonlar ve yıllık 5 trilyon doları aşan “wellness” pazarında çok daha büyük bir paya sahip olabileceğimizin altını çizdi.
Altyapının Gücü: TAV Airports Holding Group Inc. ve TTYD Yönetim Kurulu Üyesi Mehmet Erdoğan, Antalya özelinden verdiği örnekle altyapı yatırımlarının ne denli hayati olduğuna dikkat çekti. Erdoğan, Antalya’nın bir “HUB” olma yolunda hızla ilerlediğini ve önümüzdeki yıllarda büyük bir artış beklediklerini açıkladı.
Türkiye Turizm Yatırımcıları Derneği, 35 yıldır Türkiye’nin turizm stratejisi vizyonunda önemli raporlar, görüşler hazırladı ve bu işe ciddi anlamda kafa yordu. Söz konusu buluşmaya katılan katılmayan yönetim kurulunda yer alan tüm yatırımcıların gönüllerini, hayat tarzlarını bu işe göre şekillendirdiklerini ve ne kadar başarılı işlere imza attıklarına şahit olduk. 70 milyar dolar civarında bir yatırımcıyı temsil eden TTYD yalnızca bugünü değil, geleceği de inşa etme sorumluluğu ile hareket ediyor.
TURİZMDE SÜRDÜRÜLEBİLİR İSTİHDAMA ÇÖZÜM NASIL OLUR?
“Yılın 7 ayı hizmet veren tesislerde personelin 12 ay maaş almasını sağlayabilmek için işsizlik fonu devreye girebilir. Yılın 5 ayında personelin sözleşmesi askıya alınır, o dönemde işsizlik maaşı alması sağlanabilir. Sezon başlayınca aynı tesiste çalışması sağlanabilir.”
İşte bu görüş çözüm önerilerinden biri olarak geldi sohbette…
Türkiye turizminin modern tarihine baktığımızda iki büyük hamleden söz edebiliriz:
- Birinci Hamle (80’ler-90’lar): 2634 sayılı yasa ile devlet desteğinin sektöre kan pompaladığı, turizm bilincinin oluştuğu ve altyapının temellerinin atıldığı dönem.
- İkinci Hamle (2000-2020): Havalimanları, yollar ve marinalarla desteklenen devasa altyapı yatırımlarının, Türkiye’yi küresel bir turizm cazibe merkezine dönüştürdüğü dönem.
Ve şimdi, önümüzde “Üçüncü Hamle” fırsatı ve zorunluluğu duruyor. Türkiye Turizm Yatırımcıları Derneği’nin de altını çizdiği gibi, 2035’e kadar dünya turizmi ve yaşam biçimleri köklü bir dönüşüm geçirecek. Artık sadece yatak kapasitesi veya havalimanı sayısı yetmiyor. Bu yeni hamlenin anahtarları; “kalite, markalaşma, sürdürülebilirlik ve insan kaynağı” olacak.
