Bize TKDK’dan bahseder misiniz?
Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK), Türkiye’de kırsal alanlardaki tarım ve kırsal kalkınmayı teşvik etmek, bu alanlarda yaşayanların gelirini artırmak ve yaşam standartlarını yükseltmek amacıyla kurulmuş bir kurumdur. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın ilgili kuruluşu olarak faaliyetlerini sürdürmektedir.
Kurumumuzun 42 ilde İl Koordinatörlüğü, 39 ilde ise İl İrtibat Ofisleri bulunuyor. IPARD l ve IPARD ll uygulama dönemlerinde 42 ilde IPARD destekleri verilmekte iken, 2024 yılından itibaren IPARD lll Programı ile birlikte IPARD desteklerini 81 ile yaygınlaştırdık.
Avrupa Birliği (AB) tarafından aday ve potansiyel aday ülkelere destek olmak amacıyla oluşturulan, Katılım Öncesi Yardım Aracı’nın (Instrument for Pre-Accession Assistance-IPA) Kırsal Kalkınma bileşeni olan IPARD kapsamında; Bakanlığımız tarafından hazırlanan ve Avrupa Birliği ile müzakere edilerek onaylanan program kapsamında 2011 yılından beri kırsal kalkınmaya yönelik olarak sunulan projelere yüzde 50-75 oranlarında hibe desteği sağlıyoruz.
Türkiye-AB tarafından ortak finanse edilen ve TKDK tarafından uygulanan IPARD Programının temel amaçları; çevrenin korunması ve hayvan refahının sağlanması gözetilerek tarım ve gıda sektörlerindeki işletmelerin modernize edilmesi, AB standartlarında işletmeler kurulması, kırsal alanlarımızdaki ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilerek yeni istihdam olanaklarının oluşturulması ve kırsal alanlarımızdaki örgütlenmeyi ve sosyal kalkınmanın teşvik edilmesidir.
Program kapsamında bugüne kadar 25 bin 845 projeye reel fiyatlarla 1,9 milyar Euro hibe desteği verilmiş ve 105 bin 680 insanımıza istihdam imkânı sağlanmıştır.
Kurumunuzun sağladığı güncel desteklerden bahseder misiniz?
IPARD Programı kapsamında, tarım ve gıda sektörlerimizdeki işletmelerin modernizasyonu ve kırsal alanlarımızdaki ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesi amacıyla çok farklı sektörlerden sunulan projeleri destekliyoruz. Bu bağlamda, IPARD hibe desteklerinden yararlanan işletmelerin faaliyet alanlarını şöyle sıralayabiliriz:
- Süt Üreten Tarımsal İşletmeler
- Kırmızı Et Üreten Tarımsal İşletmeler
- Kanatlı Et Üreten Tarımsal İşletmeler
- Yumurta Tavukçuluğu
- Süt ve Süt Ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanması
- Süt Toplama Merkezi
- Kırmızı Et ve Kırmızı Et Ürünleri İşlenmesi ve Pazarlanması
- Kanatlı Eti ve Kanatlı Eti Ürünleri İşlenmesi ve Pazarlanması
- Su Ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanması
- Meyve ve Sebzelerin İşlenmesi ve Pazarlanması
- Tarım Çevre İklim Değişikliği ve Organik Tarım
- Yerel Kalkınma Stratejilerinin Uygulanması (LEADER Yaklaşımı)
- Bitkisel Üretimin Çeşitlendirilmesi ve Bitkisel Ürünlerin İşlenmesi ve Pazarlanması
- Arıcılık ve Arı Ürünlerinin Üretimi, İşlenmesi ve Pazarlanması
- Zanaatkarlık ve Katma Değerli Ürünler
- Kırsal Turizm ve Rekreasyon Faaliyetleri
- Su Ürünleri Yetiştiriciliği
- Makine Parkları
- Yenilenebilir Enerji Yatırımları
Hibe desteklerinizde yatırım limitleri ve hibe oranlarınız ne kadar?
IPARD Programı kapsamında yatırımlara yüzde 50-75 arasında hibe destek sağlıyoruz. Desteklenen sektöre göre değişmekle birlikte desteklenecek projelerin bütçe sınırları 5 bin Euro – 3 milyon Euro arasında değişiklik gösteriyor.
GENÇ VE KADIN YATIRIMCILARA POZİTİF AYRIMCILIK
IPARD Programı’nda kadınlara ve gençlere yönelik ilave desteklerin olduğunu biliyoruz. Bu konuda bilgi verebilir misiniz?
Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu olarak, projelerde genç ve kadın yatırımcılarımıza pozitif ayrımcılık uyguluyoruz. Kadın yatırımcılara sıralamada ilave puan vererek projelerini ön plana çıkarırken, 40 yaş altı genç yatırımcılara bazı sektörlerde yüzde 5-10 oranında ilave hibe sağlıyoruz. Atık yönetimi, döngüsel ekonomi, yenilenebilir enerji konularını içeren yatırımlara ekstra yüzde 10 hibe veriyoruz. Yatırımlar KDV, gümrük vergisi gibi vergilerden muaf oluyor. Avans uygulaması ile alınacak hibe desteğin yarısı yatırım başlamadan ödenebiliyor.
2011 yılından bugüne kadar genç yatırımcılara ait 13 bin 814 projeye 1,2 milyar Euro destek ödemesi yapılmıştır. Kadın yatırımcılara ait 6 bin 578 proje ile hibe sözleşmesi imzalanmış olup, 559 milyon Euro destek ödemesi yapılmıştır.
Verilen desteklerin etkisini analiz edebiliyor musunuz? Ve en çok merak edilen kötüye kullanımın önüne geçmek için denetleme noktasında nasıl çalışmalar yürütülüyor?
IPARD mevzuatı gereğince, yatırımın uygulama dönemi faydalanıcıya yapılan son ödeme tarihinde sona ermekte olup, son ödeme tarihinden sonra uygulama sonrası izleme dönemi başlamaktadır. Uygulama sonrası izleme, son ödeme tarihini takip eden 5. yılın bitimine kadar sürdürülmektedir. Bu beş yıllık süreçte yerinde kontrol birimlerimiz tarafından işletmeler yakından takip ediliyor. Uygulama sonrası 5 yıllık dönem boyunca yatırımların tüm gerekleri karşılaması durumunda faydalanıcı ile yapılan sözleşme sona ermektedir.
IPARD Programları ülkemizin Avrupa Birliği üyelik sürecinde IPA kapsamında uygulanmaktadır. Bu çerçevede, gerek Bakanlığımız tarafından hazırlanan IPARD Programında, gerekse de ülkemiz ile Avrupa Birliği arasında uygulanan sektörel anlaşmada Programın uygulanmasının izleme ve değerlendirme periyotları ve yöntemleri belirlenmiştir. IPARD Programı uygulamaları ile ilgili gelişmeler düzenli periyotlarla yetkili ulusal otoritelere ve Avrupa Komisyonuna gönderilmektedir.
Ayrıca, Program dönemi boyunca bir defa ara dönem değerlendirmesi ve bir defa da kapanış değerlendirmesi olarak iki defa, bağımsız bir kuruluşa değerlendirme yaptırılmaktadır. Bu değerlendirme çalışmalarında, IPARD Programında belirlenmiş olan göstergelere ne derecede ulaşıldığı ölçülmekte ve uygulamadan elde edilen deneyimler belirlenmektedir.
IPARD Programı “İzleme, Değerlendirme ve Raporlama” faaliyetleri kapsamında yılda iki defa düzenlenen IPARD İzleme Komitesi Toplantısı kapsamında da Programın etkililiği sürekli olarak izlemektedir. Bu çerçevede; tedbirlerde kaydedilen ilerlemelere ilişkin ilgili raporlar IPARD İzleme Komitesine ve Avrupa Komisyonuna düzenli olarak gönderilmektedir. IPARD İzleme Komitesi, ilgili ulusal kurum ve kuruluşlardan temsilciler ve ekonomik, sosyal ve çevresel ortaklar ve sivil toplum kuruluşlarından (üretici örgütleri, meslek örgütleri, üniversiteler, vakıf ve dernekler) oluşuyor. Komite, uygulama ve gelişmeleri düzenli olarak izler, program sonuçlarını ve sorunlu konuları tartışır, program hedeflerine ulaşılması, yönetim ve uygulamanın etkinleştirilmesi ile verilen yardımın etkinliğini artırma konusunda programa yönelik gerekli görülen değişiklik önerilerini inceler ve uygun olduğu takdirde onaylar.
Diğer taraftan; IPARD fonlarından alınan yardımın kalitesini, etkinliğini, tutarlılığını ve beraberinde strateji ve uygulamaları iyileştirmeyi hedefleyen ön, ara ve nihai değerlendirmeler yaptırılmaktadır. Nihai (Ex-post) Değerlendirme; en geç program uygulama dönemini takip eden ilk yılın sonunda hazırlanır. Söz konusu rapor en geç bahsi geçen yılsonunda tamamlandıktan sonra Komisyon’a sunulur. Bu kapsamda IPARD I‘e ilişkin nihai değerlendirme çalışması bağımsız değerlendiriciler tarafından 2017 yılında gerçekleştirilmiştir.
IPARD uygulamalarının değerlendirilmesi için tamamlayıcı bir faaliyet olarak Kurumumuz tarafından münferit bir değerlendirme çalışması da yaptırılmıştır. 2007-2013 yılları arasında uygulanmış olan IPARD-1 Programının kapanışı döneminde, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi öğretim üyelerinden oluşan bağımsız bilim insanlarına yaptırılan söz konusu çalışma ile diğer göstergelerin yanı sıra temel sosyo-demografik bir gösterge olarak göç konusu da analiz edilmiştir. Buna göre; IPARD Programı destekleri ile gerçekleşen tersine göç olgusu vurgulanmış ve IPARD projelerinin göçü önleme konusundaki olumlu katkıları değerlendirme sonuçları arasında ortaya konulmuştur.
Ayrıca 102 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi kapsamında devlet yardımları uygulayan kurumlar etki değerlendirme raporlarını Strateji Bütçe Başkanlığına sunmaları gerekmektedir. Bu kapsamda, IPARD destekleri kapsamında etki değerlendirme raporları hazırlanarak Strateji Bütçe Başkanlığına yıllık olarak iletilmektedir.
Girişimcilere önerileriniz var mı? Süreçte dikkat etmeleri gerekenler neler?
Kurumumuz tarafından sağlanan hibe destekleri ve güncel bilgiler için Kurumumuz web sitesinin ve sosyal medya hesaplarının yakından takip edilmesi gerekiyor. Bu kapsamda yatırımcılar için “bir yol haritası” niteliğinde ve önemli bilgilerin bulunduğu özellikle “Başvuru Çağrı Rehberlerinin” çok iyi tahlil edilmesi ve gerekli kuralların yerine getirilerek uygun proje dosyalarının hazırlanması gerekiyor.
Diğer taraftan yatırımcılarımızın gerçekleştirecekleri yatırım ve sektörle ilgili bilgi sahibi olmaları çok çok önemli.
İllerimizde yığılmaların önüne geçilmesi ve bu sebeple mağduriyetlerin yaşanmaması için de belirlenen tarihlerden öncesinde projelerinin illerimize sunulması uygun olacaktır.
Çiftçilerimizin ve kırsal toplulukların gelirlerini artırmak, yaşam standartlarını yükseltmek ve kırsal alanlarda istihdamı teşvik etmek için hibe destek programlarımızı uygulamaya devam edeceğiz. Tarımsal verimliliği artırmak ve üreticilerimize daha fazla fayda sağlamak için proje ve yatırımlarda teknolojik gelişmelerin kullanımını teşvik ederek yaygınlaştıracağız.
Türkiye’nin AB’ye uyum sürecinde tarım ve kırsal kalkınma politikalarının geliştirilmesine ve uygulanmasına katkıda bulunarak uluslararası standartlara uyum sağlamasına destek olmaya devam edeceğiz. Bu hedefler doğrultusunda üreticilerimizi, 18 farklı sektörde verdiğimiz destekleri incelemelerini ve kendilerine uygun olan sektörlerden Kurumumuza proje sunmalarını tavsiye ediyoruz.
