Kadınların iş hayatındaki en büyük engellerinden biri olan bakım emeği ve zihinsel iş yükü, bilimsel verilerle bir kez daha ortaya kondu. Türkiye genelinde beyaz yakalı çalışanlar üzerinde yapılan kapsamlı bir araştırma, kadınların hanelerdeki işin yaklaşık 3’te 2’sini üstlendiğini gösterirken, bu yükün iş dünyasındaki ilerlemelerini kısıtladığını ve tükenmişlik riskini artırdığını gözler önüne seriyor.
BAKIM EMEĞİ VE ZİHİNSEN YÜKÜN TOPLUMSAL CİNSİYET BOYUTUNA DİKKAT ÇEKİLDİ
Türkiye’de beyaz yakalı kadınlar, hanelerdeki bakım emeğinin yüzde 57’sini ve zihinsel iş yükünün yüzde 60’ını üstleniyor; erkeklerde ise bu oranlar sırasıyla yüzde 33 ve yüzde 35 seviyesinde kalıyor. 11 şehirde 2 bin 628 kişiyle yüz yüze görüşmelerle gerçekleştirilen araştırma, kadınların ev işlerinde partnerlerinden destek isteme oranının yalnızca yüzde 59 olduğunu ortaya koyuyor. Destek istemekten vazgeçen kadınların yüzde 41’i, “Düzenin değişeceğini düşünmüyorum” ya da “Tartışma çıkmasından çekiniyorum” gibi nedenlerle bu talebi dile getirmekten kaçınıyor.
Bu dağılım, toplumsal cinsiyet rollerinin günlük hayatta ne kadar derin bir etkiye sahip olduğunu gösteriyor. Araştırmaya göre, kadınlar evde yemek yapma, çocuk bakımı, temizlik gibi fiziksel işlerin yanı sıra planlama, organizasyon ve hatırlatma gibi zihinsel süreçleri de büyük ölçüde tek başlarına yönetiyor.
Erkeklerin bu konudaki farkındalığının düşük olması, iş bölüşümünde adil bir yaklaşımın yerleşmesini zorlaştırıyor. Uzmanlar, bu durumun kadınların sadece fiziksel değil, zihinsel olarak da yıpranmasına yol açtığını ve uzun vadede sağlık sorunlarına neden olabileceğini belirtiyor.
KARİYERDEKİ CAM TAVAN ETKİSİ
Evli ve çocuklu kadınların yaklaşık yüzde 15’i, bakım emeği ve zihinsel iş yükü nedeniyle en az bir kez terfi teklifini reddettiğini ifade ediyor; bu oran, bakım yükünün kadınların kariyer ilerlemelerinde bir “cam tavan” etkisi yarattığını ortaya koyuyor.
Kadınların yüzde 31’i hayatlarının bir noktasında bu yükler nedeniyle işten ayrıldığını belirtirken, erkeklerde bu oran yüzde 18 ile neredeyse yarı yarıya daha düşük kalıyor.
Bu durum, kadınların iş-yaşam dengesini kurmakta erkeklere kıyasla daha fazla zorlandığını gösteriyor. Araştırma, bakım emeği ve zihinsel yükün adil paylaşılmamasının, kadınların liderlik pozisyonlarına yükselme şansını azalttığını ve ekonomik potansiyellerini sınırladığını vurguluyor.
Katılımcıların yüzde 85’i, bakım emeği ve zihinsel yük odaklı iş yeri politikalarının iş tercihlerinde ve motivasyonlarında olumlu bir etki yarattığını ifade etti.
Özyeğin Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Barış Tan, bakım emeği ve zihinsel iş yükü konusunun yalnızca Türkiye’de değil, tüm dünyada büyük bir sorun olduğunu belirtti.
Tan, “Kadın iş gücüne katılımı, cinsiyet eşitliği, zihinsel yükün paylaşımı ve bakım emeğinin adil dağılımı, küresel çapta ele alınması gereken konular. Üniversite olarak, bu çalışmanın sadece akademik bir etki yaratmasının ötesinde, toplumsal ve ekonomik dönüşüme de katkı sunmasını hedefliyoruz” diye konuştu.
ÇÖZÜM ARAYIŞLARI VE İŞ DÜNYASININ ROLÜ
Fiba Grubu’nun “Yük Olmasın” projesi kapsamında başlatılan çalışma, bakım emeği ve zihinsel iş yükü konusunda farkındalık yaratmayı ve çözüm önerileri sunmayı hedefliyor. Geçtiğimiz yıl hazırlanan “Eşit Bakım, Eşit Zihin Yükü” rehberi ve 60 bin kişinin ziyaret ettiği web sitesi, bireylerin kendi iş yüklerini ölçmesine olanak tanırken, iş dünyasına da bu konuda rehberlik ediyor.
Fiba Grubu Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Ayşecan Özyeğin Oktay, toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda duyarlı bir aile ve iş ortamında büyüdüğünü belirterek, “Eşitlik ancak hep birlikte dert edindiğimizde ve güç birliği yaptığımızda varabileceğimiz bir hedef” dedi.
Araştırma, bakım emeğinin yalnızca bireysel değil, toplumsal ve ekonomik bir mesele olduğunu ortaya koyarken, kamu, özel sektör ve sivil toplum iş birliğinin bu yükün adil dağılımını sağlayabileceğini gösteriyor.
Kadınların iş hayatındaki fırsatlara erişimini artırmak için bakım hizmetlerinin kamusal desteklerle güçlendirilmesi ve erkeklerin evdeki sorumluluklara daha fazla katılımı teşvik ediliyor.
