Türkiye, döngüsel ekonomiye geçiş sürecinde hem uluslararası raporlar hem de ulusal politikalar çerçevesinde önemli adımlar atmaya devam ediyor. Dünya Bankası’nın Türkiye’nin Döngüsel Ekonomi Geçişi Raporu’nun Türkiye İhracatçılar Meclisi’nde gerçekleşen lansmanında Türkiye’nin döngüsel ekonomiye geçişinin küresel tedarik zincirlerindeki konumunu güçlendireceği ve özellikle AB ile ticaretini sürdürülebilirlik standartlarına uygun hale getirmesinin önemli olduğu vurgulandı. Rapor, pilot olarak otomotiv ve tekstil sektörlerini kapsıyor; diğer sektörleri de içerecek şekilde çalışmalara devam edilmesi hedefleniyor. Raporda, Türkiye’nin döngüsel ekonomiye geçişi için iki temel senaryo sunuluyor. “Hafif Geçiş” senaryosunda mevcut üretim süreçlerinin iyileştirilmesi, enerji ve hammadde verimliliğinin artırılması, geri dönüşüm ve yeniden kullanım oranlarının artırılması hedefleniyor. Üretim ve iş modellerinin köklü şekilde değiştirilmesini içeren “İddialı Geçiş” senaryosu kapsamında ise AB pazarına daha güçlü entegrasyonu sağlanması ve yüksek katma değerli üretimin teşviki söz konusu. AB pazarına daha güçlü entegrasyon önerisinin temelindeki argümanları şu şekilde özetleyebiliriz: • AB, Türkiye’nin en büyük ticaret ortağı ve ihracatın %41’i bu pazara yönelmekte.
• Avrupa Yeşil Mutabakatı kapsamında getirilen yeni düzenlemeler, Türkiye’nin öncü sektörlerinde daha sürdürülebilir üretim süreçlerine geçmesini zorunlu kılıyor.
• Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM/CBAM) ve Ürün Çevresel Ayak İzi (PEF) gibi regülasyonlar, karbon emisyonlarını azaltan ve geri dönüştürülebilir malzeme kullanımını teşvik eden firmalara rekabet avantajı sağlayacak.
Rapor çıktıları, ihracat yapan firmaların döngüsel ekonomi uygulamalarında iç pazara yönelik firmalardan daha ileri olduğunu ortaya koyuyor. Özellikle AB’ye ihracat yapan sanayi firmaları, AB’nin sürdürülebilirlik ve karbon ayak izi standartlarına uyum sağlamak için yeşil dönüşüm süreçlerine daha erken adapte olmuş durumdalar; döngüsel ekonomi pratiklerini daha hızlı benimseyerek atık yönetimi, enerji verimliliği ve geri dönüşüm teknolojilerine yatırım yapıyorlar. Büyük ölçekli ve uluslararası tedarik zincirlerine entegre olmuş firmaların, döngüsel ekonomi konusunda daha fazla ilerleme kaydettiği görünüyor; KOBİ’ler ise finansman ve teknik bilgi eksikliği nedeniyle daha yavaş ilerliyor. Bu noktada Ticaret Bakanlığımızın “2025 İhracat Eylem Planında Mal İhracatı” başlığı altında “Teknoloji ve yeşil dönüşüm odaklı yatırım ve alıcı kredilerine yönelik, CIRR üzerinden faiz verilebilmesi için destek mekanizması oluşturulacaktır.” maddesinin, İhracatın Finansmanı başlığı altında “İhracatçıların yeşil dönüşümünü desteklemeye yönelik uzun vadeli ve uygun maliyetli yatırım kredisi sağlanacaktır.” maddesinin bulunduğunu da hatırlayalım. Dünya Bankası’nın Türkiye’nin Döngüsel Ekonomi Geçişi Raporu lansmanının sonrasındaki günlerde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından hazırlanan Ulusal Döngüsel Ekonomi Stratejisi ve Eylem Planı, Türkiye’nin sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmasını hızlandıracak çok paydaşlı önemli bir politika belgesi olarak öne çıktı. Eş zamanlı olarak sürdürülebilir kaynak yönetimini desteklemek, yenilikçi iş modelleri ve istihdam yaratarak sanayide yeşil dönüşümü sağlamak mümkün ve fakat bunun için kamudan özel sektöre tüm paydaşların iş birliği içinde hareket etmesi gerekiyor. Türkiye’nin döngüsel ekonomiye geçişi, yalnızca çevresel fayda sağlamayacak, aynı zamanda rekabet gücünü artırarak ekonomisini daha dayanıklı ve sürdürülebilir hale getirecek.
