Bundan tam iki yıl önce, 6 Şubat 2023 sabahı saat 04.17’de, Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesinde 7.7 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. Yaklaşık dokuz saat sonra, saat 13.24’te Elbistan ilçesinde 7.6 büyüklüğünde ikinci bir deprem daha yaşandı. Bu iki büyük sarsıntı, Türkiye’nin Güneydoğusunda geniş bir alanda yıkıma yol açtı. Resmi rakamlara göre, bu felakette en az 50 bin 783 vatandaşımız hayatını kaybetti, 122 binden fazla insanımız ise yaralandı. Depremler, yaklaşık 350 bin kilometrelik bir alanda, Almanya’nın toplam yüzölçümü kadar bir bölgede hasara yol açtı ve 14 milyon kişiyi etkiledi.
DEPREMİN ETKİSİ BİRÇOK ALANDA HİSSEDİLDİ
Yaşamını kaybeden vatandaşlarımız hepimizi derinden üzdü. Elbet vardı hepimizin eşi, dostu akrabası aralarında ama gün geride kalan emanetlerini, şehirlerini eskiye döndürme günüydü. Çünkü 11 ili doğrudan etkileyen bu depremlerin sonuçları, nüfusun demografik yapısından ekonomik göstergelere kadar pek çok alanda hissedildi. Deprem, bölgede faaliyet gösteren çok sayıda küçük ve orta ölçekli işletmenin kapanmasına neden oldu. Bu durum istihdam kaybına ve gelir eşitsizliğinin artmasına yol açtı. Bölge aynı zamanda Türkiye’nin ihracatında önemli bir yere sahip olan tekstil, ayakkabı ve tarım sektörlerinin yoğunlaştığı bir alandı. Lojistik ağlarının bozulması ve üretim kaybı ihracatı olumsuz etkiledi. Çok sayıda okulun yıkılması veya ağır hasar alması nedeniyle yüz binlerce öğrenci eğitimden mahrum kaldı. Uzun süreli eğitime ara verilmesi, öğrenme kayıplarına neden oldu. Uzaktan eğitime geçişte dijital altyapı eksiklikleri, özellikle kırsal kesimdeki öğrenciler için eğitim eşitsizliğini artırdı. Deprem, büyük bir toplumsal travmaya da yol açtı elbet. Kaybedilen aile bireyleri, evsiz kalma ve geleceğe yönelik belirsizlik, psikolojik sorunların artmasına neden oldu. Depremzedeler için psikolojik destek hizmetleri yetersiz kaldı. Deprem, sadece modern altyapıyı değil, aynı zamanda bölgedeki tarihi ve kültürel mirası da tahrip etti. Antakya gibi binlerce yıllık geçmişe sahip şehirlerdeki yıkım, tarihi eserlerin ve kültürel dokunun kaybına da yol açtı.
“DEPREMİN YARALARINI SARARKEN EKONOMİYİ DE AYAĞA KALDIRDIK”
Ülkemizin en önemli kanaat önderlerinden biri olan ve bölgeyi çok iyi bilen SANKO Holding Onursal Başkanı Abdulkadir Konukoğlu, 6 Şubat 2023 depremlerinin ekonomik ve sosyal etkilerini değerlendirdi. Depremin ardından devlet, özel sektör ve milletin dayanışmasının önemine vurgu yapan Konukoğlu, “Asrın felaketi olarak tanımlanan bu deprem, bölgemizde büyük bir yıkıma ve can kaybına neden oldu. Ancak bu zor günlerde devletimiz ve milletimiz, yardımlaşmanın erdemini ve güzelliğini bir kez daha ortaya koydu” dedi. Nisan 2023’te dergimize verdiği bir demeçte depremin ekonomiyi ve ihracatı olumsuz etkilediğini belirten Konukoğlu, geçen iki yılda yaşanan gelişmeleri ise şöyle değerlendirdi:
“Depremin manevi ve maddi yıkımı çok fazlaydı. Hayatını kaybeden, yaralanan ve felaketin travmasını yaşayanlar unutulmamalı. Tüm kesimler el birliği ile hareket etti, dayanışmanın emsalsiz örnekleri sergilendi. Ancak insani çabaların ardından, depremin ekonomik yıkımına çözüm bulmalıydık. Hayat devam ediyor. Depremden doğrudan etkilenenlerin sosyal yaralarını sarmak için atılan adımların ardından, ekonomiyi ayağa kaldırmak büyük önem taşıyordu. Devletimiz, sanayinin çarklarının dönmesi için önemli adımlar attı. Evlerini kaybedenler için konut yapımına başladı ve hızlı sonuçlar aldı. Tüm adımlar atıldı mı, diye sorarsanız; 6 Şubat 2023 depremleri çok geniş bir alanda, 11 ilde can ve mal kaybına yol açan büyük bir yıkıma sebep oldu. Altından kalkmak kolay değil. Buna rağmen devletimiz ve milletimiz başarılı sonuçlar aldı. Sosyal dayanışma ve yardımlaşma duygusuyla depremzedelere destek sağlandı. Ancak bazı sorunlar yalnızca imkanlarla değil, zamanla çözülebilir.” Konukoğlu, bu felaketten alınması gereken derslere de dikkat çekerek şunları söyledi: “Deprem, devlet, özel sektör ve sivil toplumun çıkaracağı derslerle geleceğe yönelik adımlar atması gerektiğini gösterdi. Konutların depreme dayanıklı inşa edilmesi artık kaçınılmazdır. Deprem değil, deprem gerçeği dikkate alınmadan yapılan konutlar yıkılır ve can kaybına neden olur. Bu yüzden deprem kuşağındaki yerleşim yerlerinde inşaatları deprem izolatörlü olarak projelendiriyoruz.”
HERKES BİR ROL ÜSTLENDİ
Bu zorlu süreçte, toplumun her kesiminden gelen destekler, yaraların sarılmasında büyük rol oynadı. Özellikle özel sektör ve markalar, depremzedelere yönelik çeşitli yardım ve destek programlarıyla dayanışmanın en güzel örneklerini sergiledi. İşte bunlardan yalnızca birkaçı; Hepsiburada, “Deprem Bölgesine Ticaret ve Teknoloji Gücü” programı kapsamında, bölgedeki 16 binden fazla KOBİ ve esnafı destekleyerek, 11 ay içinde 3,5 milyar TL’yi aşan bir ticaret hacmi oluşturdu. Ayrıca, girişimci kadınlar ve kadın kooperatifleri için özel destekler sunarak, 3 bin 300 girişimci kadının ticaret hacmini 272 milyon TL’ye ulaştırdı. Uluslararası şirketler de depremzedelerin yanında yer aldı. IKEA Vakfı, deprem bölgesine iletilmek üzere Sınır Tanımayan Doktorlar’a 10 milyon Avro bağışladı. Vakıf, depremlerden etkilenenlere acil desteği artırmak için sosyal medya hesabından çağrıda bulunmuştu. KOSGEB de depremden etkilenen KOBİ’lere yönelik “Afet Dönemi İşletme Desteği” programını uygulamaya koyarak, bakım, onarım ve personel gibi ihtiyaçlar için 75 bin Lira destek sağladı. 2023 yılının Şubat ayında meydana gelen depremlerden etkilenen bölgede eğitimin kesintisiz sağlanması, çocuklara ve gençlere yönelik sürdürülebilir eğitim fırsatlarının desteklenmesi adına kapsamlı çalışmalar yürüten EY, buna ek olarak Save the Children iş birliğiyle bölgede sosyal ve ekonomik kalkınmayı da desteklemek amacıyla girişimcilere yönelik “EY Skills Lab” projesini başlatarak bölgeye destekte bulundu.
Borusan Grubu, depremin ilk gününden itibaren başlattığı yardım çalışmaları kapsamında, bölgede sosyal hayatın yeniden canlanması için önemli adımlar atıyor. Borusan çalışanlarının gönüllü olarak yer aldığı Okyanus Gönüllü Borusanlılar Platformu, Hatay’da bulunan Sinemasal Akademi Borusan Defne Kampüsü’nde özel bir kariyer günü düzenledi. Bu özel etkinlikte Borusan Grubu çalışanları gençlerle tecrübelerini paylaşırken, gerçekleştirilen eğlenceli atölye aktiviteleri ile de tüm katılımcıların keyifli zaman geçirmesini sağladı. Teknolojiyi iyilik ve faydaya dönüştürme vizyonuyla çalışmalarını sürdüren Türk Telekom, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ve Habitat Derneği iş birliğinde yürüttüğü ve yeni döneminde deprem bölgesindeki kadınlara öncelik verilen ‘Dijitalde Hayat Kolay’ projesi ile kadınların iş gücüne katılımını destekliyor. Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası ile ITFC arasında gıda güvenliği alanında faaliyet gösteren ve depremden etkilenen firmalara destek için 100 milyon Dolarlık finansman anlaşması imzaladı. Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası’nın (TKYB) Uluslararası İslami Ticaret Finansmanı Kuruluşu’ndan (ITFC) sağladığı finansman ile birlikte tarımsal sanayi ve gıda sektörünün güçlendirilerek sürdürülebilir kalkınmanın desteklenmesi ve Türkiye’de yaşanan 6 Şubat 2023 depreminden etkilenen bölgelerde iyileşme çabalarına katkıda bulunulması hedefleniyor. Görüldüğü gibi deprem sonrası ortaya çıkan enkazın kimi sosyal boyutunu yükledi omuzlarına kimi ekonomisini, ama neredeyse herkes 11 ilimiz için seferber oldu…
GÜVENİLİR ÜRÜN PLATFORMU BÖLGEDEN ELİNİ HİÇ ÇEKMEDİ
Bir de bir STK var ki iki yıldır dur durak bilmeden bölge için elinden geleni yapıyor… Evet, Güvenilir Ürün Platformu’ndan bahsediyoruz… Kâh KOBİ’lerle karar vericileri buluşturup yeni iş olanaklarını konuştular kâh markalarla bir araya gelip tarım sektörünü masaya yatırdılar… Gelin birlikte Güvenilir Ürün Platformu’nun yaptığı bazı çalışmalara da şöyle bir göz atalım… Güvenilir Ürün Platformu tarafından hayata geçirilen ve bakanlıklar, STK’lar ve önemli kurumlardan oluşan birçok paydaş ile protokolü imzalanan Üreten Yöre Üreten Türkiye projesi, bugüne kadar birçok konuyu gün yüzüne taşıdı. Böylelikle bölge üreticileri büyük alıcı ve yatırımcılarla yüz yüze gelerek iş olanağı yakalama fırsatı buldu. Ayrıca bir seri olarak devam eden bu buluşmalarda şu büyük markalar da yer aldı: Migros, CarrefourSA, BİM, A101, Onur Marketler, Trendyol, Hepsiburada, ShopSA, Getir, Oğuz Holding, Em Group, Muratbey, Ahsaf Gıda, Arnica, Türkiye İş Bankası, WOW İstanbul, BEE’O Propolis. Türkiye’nin ilk gastronomi festivali Restoran Haftası, 12’nci kez düzenlendi. “Paylaşacak Çok Şey Var” sloganıyla yapılan Restoran Haftası etkinlikleri kapsamında Güvenilir Ürün Platformu desteği ile deprem bölgesinde üretim yerleri yıkılan kooperatif ve üretici birliklerinin ürünleri de ziyaretçilerle buluştu. Depremin izlerini silmek mümkün değil elbet… Ancak başlıkta da belirttiğimiz gibi acımız hale taze ama dayanışmamız bir hayli güçlü. Bizi biz yapan da zaten bu değil mi? Biz birlikteyken çok güçlüyüz… Geçirdiğimiz şu iki yılda ne kaybettiğimiz canları ne de 11 ilimizi unutmadık… Rahmetle anıyoruz…
DEPREMİN EKONOMİK BOYUTU DA YIKICI OLDU
Altyapı Tahribatı: Konutlar, kamu binaları, yollar, köprüler, enerji ve su hatları ciddi şekilde zarar gördü. Bu hasarın yeniden inşası için milyarlarca Dolar harcanması gerekti. Dünya Bankası, depremin toplam maliyetini 34 milyar Dolar olarak tahmin etti. Sanayi ve Tarım Üretimi: Sanayi tesislerinin zarar görmesi ve üretimin durması, ekonomik faaliyetlerin aksamasına yol açtı. Ayrıca deprem bölgelerinde yoğun olan tarım ve hayvancılık faaliyetleri ciddi şekilde sekteye uğradı. İş Gücü Kaybı: Deprem, bölgede çalışabilir nüfusun bir kısmının göç etmesine neden oldu. Bu durum iş gücü eksikliğine ve üretim kapasitesinin düşmesine yol açtı.
