Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), ilk kez yayımladığı “Küresel Enerji Değerlendirmesi” raporuyla 2024 yılının enerji sektörü eğilimlerini ortaya koydu ve küresel enerji talebinin %2,2’lik artışla son on yıllık ortalama olan %1,3’ü aştığını bildirdi. Elektrik tüketimindeki %4,3’lük büyüme talebi domine ederken, yenilenebilir enerji ve nükleer kaynaklar toplam üretimin %40’ını oluşturarak rekor bir seviye yakaladı. Çin’deki yavaşlamaya rağmen gelişmekte olan ülkeler talebin %80’ini oluştururken, gelişmiş ekonomilerdeki emisyonlar 50 yılın en düşük seviyesine geriledi.
ELEKTRİK TALEBİ VE TEMİZ ENERJİDEKİ YÜKSELİŞ
IEA’nın raporuna göre, 2024’te küresel enerji talebi %2,2 artarak 2013-2023 dönemindeki yıllık ortalama %1,3’ün oldukça üzerine çıktı ve bu büyümede elektrik sektörü başı çekti. Elektrik tüketimi, geçen yıl %4,3’lük artışla son on yıllık ortalamanın neredeyse iki katına ulaştı ve bu yükseliş rekor sıcaklıklar nedeniyle artan soğutma ihtiyacı, sanayi tüketimindeki büyüme, ulaşımdaki elektrifikasyon ve veri merkezleriyle yapay zekanın enerji talebinden kaynaklandı.
Gelişmiş ekonomilerdeki talep son yıllardaki düşüş trendini tersine çevirerek %1 büyüdü, ancak asıl artış gelişmekte olan ülkelerde görüldü ve Çin dahil bu ülkeler talebin %80’ini oluşturdu.
Yenilenebilir enerji ve nükleer kaynaklar, elektrik üretimindeki artışın %80’ini karşılayarak toplam üretimin %40’ına ulaştı ve bu oran tarihte ilk kez kaydedildi. Dünya genelinde yeni yenilenebilir enerji kapasitesi 700 gigavat artarak üst üste 22’nci yılda rekor kırdı ve bu büyüme, fosil yakıtların baskısını azalttı.
Raporda, güneş ve rüzgar enerjisindeki güçlü artışın, ekonomik büyüme ile karbon emisyonları arasındaki bağı zayıflattığı vurgulandı. IEA Başkanı Fatih Birol, elektrik kullanımındaki hızlı artışın gelişmiş ülkelerdeki talep düşüşünü bile tersine çevirdiğini ve yenilenebilir enerjinin bu büyümede en büyük payı aldığını belirtti.
FOSİL YAKITLAR, EMİSYONLAR VE EKONOMİK EĞİLİMLER
Fosil yakıtlar arasında en güçlü talep artışı doğal gazda yaşandı ve gaz talebi 2024’te 115 milyar metreküp artarak son on yıldaki yıllık ortalama 75 milyar metreküplük artışın üzerine çıktı. Petrol talebi ise %0,8’lik daha yavaş bir büyüme göstererek toplam enerji talebindeki payı ilk kez %30’un altına geriledi ve bu durum, elektrifikasyonun petrol bağımlılığını azalttığını gösterdi.
Kömür talebi %1 artarken, bu büyümenin %90’ından fazlası Çin ve Hindistan’dan geldi ve bu ülkeler kömür kullanımını sürdürmeye devam etti. Küresel enerji talebinin %2,2’lik artışı, %3,2’lik ekonomik büyümeye kıyasla daha düşük kalsa da, temiz enerji teknolojilerinin yaygınlaşması emisyon artışını frenledi.
Karbon emisyonları 2024’te %0,8 artarak 37,8 milyar tona yükseldi, ancak yenilenebilir kaynaklar, nükleer enerji, elektrikli araçlar ve ısı pompaları sayesinde son beş yılda 2,6 milyar ton emisyon engellendi ve bu miktar küresel emisyonların %7’sine denk geldi. Gelişmiş ekonomilerde emisyonlar %1,1 azalarak 10,9 milyar tona geriledi ve bu seviye son 50 yılın en düşük noktası oldu.
Çin’deki emisyon artışı yavaşlasa da, kişi başı emisyonlar gelişmiş ekonomilerin %16 üzerinde ve küresel ortalamanın iki katı seviyesinde kaldı, gelişmekte olan ülkelerdeki artış ise Çin hariç emisyon yükselişinin ana kaynağı oldu.
