ABD Başkanı Donald Trump, Beyaz Saray’daki Gül Bahçesi’nde yaptığı açıklamada, ABD’ye giren tüm mallara kapsamlı gümrük vergileri getirme planını duyurdu ve bunu “ekonomik bağımsızlık ilanı” olarak tanımladı. Türkiye’nin de aralarında bulunduğu ülkelere yüzde 10’luk temel vergi uygulanırken, Çin, Vietnam ve Avrupa Birliği gibi “en kötü suçlular” olarak nitelenen ülkelere çok daha yüksek oranlar getirileceği açıklandı.
TRUMP’TAN YENİ GÜMRÜK VERGİLERİ
Trump, ABD’ye ithal edilen tüm ürünlere en az yüzde 10’luk bir temel gümrük vergisi getirileceğini açıklayarak, bu politikanın Amerikan işçisini koruma ve yerli üretimi teşvik etme amacı taşıdığını belirtti. Türkiye, İngiltere ve Brezilya gibi ülkelere yüzde 10’luk oran uygulanırken, Çin’e yüzde 34, Vietnam’a yüzde 46, Avrupa Birliği’ne yüzde 20 ve Japonya’ya yüzde 24 gibi yüksek tarifeler öngörüldü.
Beyaz Saray, Meksika ve Kanada’yı bu yeni vergilerden muaf tutarken, Güney Afrika’ya yüzde 30, Tayland’a yüzde 36 ve Hindistan’a yüzde 26 oranında vergi getirileceğini duyurdu. Trump, bu hamlenin “adil olmayan ticaret politikalarına” karşı bir misilleme olduğunu ve ABD’nin yıllardır “yağmalandığını” ifade etti.
Çin ve Vietnam’a yönelik yüksek oranlar, bu ülkelerin ABD pazarındaki rekabet gücünü ciddi şekilde etkileyebilir. Ayrıca, Trump’ın geçen hafta duyurduğu yabancı yapımı tüm otomobillere yüzde 25’lik vergi de bu gece yarısından itibaren yürürlüğe girdi. Beyaz Saray, temel tarifelerin 5 Nisan’da, yüksek oranların ise 9 Nisan’da uygulanmaya başlayacağını açıklarken, bu takvim küresel piyasalarda tedirginlik yarattı.
TRUMP’IN GÜMRÜK VERGİLERİNİN KÜRESEL TİCARETE ETKİSİ NASIL OLACAK?
Yeni gümrük vergileri, ABD’nin onlarca yıldır savunduğu serbest ticaret politikasından kesin bir dönüşü işaret ediyor. Analistler, bu kararın ABD’de ithal ürün fiyatlarını artırarak tüketiciler üzerinde baskı yaratabileceğini ve küresel ekonomik büyümeyi yavaşlatabileceğini belirtti.
Çin Ticaret Bakanlığı, kararı kınayarak “kararlı karşı önlemler” alacağını duyurdu ve bu adımın küresel tedarik zincirlerini tehdit ettiğini savundu. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ise tarifelerin dünya ekonomisine büyük darbe vuracağını ve milyonlarca insan için ciddi sonuçlar doğurabileceğini ifade etti.
Avustralya Başbakanı Anthony Albanese, kararın mantıksız olduğunu ve bir dost ülkeye yakışmadığını söylerken, İsveç Başbakanı Ulf Kristersson bir ticaret savaşından kaçınma çağrısı yaptı. Piyasalar ise hızlı tepki verdi: Dow Jones vadeli işlemleri yüzde 1,8, S&P vadeli işlemleri yüzde 2,7 düşerken, Asya’da Nikkei 225 yüzde 2,9 geriledi. Altın fiyatları ise güvenli liman arayışıyla 3167 dolarla rekor kırdı.
ABD’DEN YENİ VERGİ ORANLARI 2025 NİSAN
Yeni gümrük vergisi oranları ülkelere göre şu şekilde belirlendi:
- Türkiye: %10
- Avrupa Birliği: %20
- İngiltere: %10
- Brezilya: %10
- Güney Afrika: %30
- Çin: %34
- Tayvan: %32
- Japonya: %24
- Güney Kore: %25
- Tayland: %36
- Malezya: %24
- İsviçre: %31
- Vietnam: %46
- Hindistan: %26
- Lesotho: %50
- Kamboçya: %49
Vietnam ve Kamboçya gibi Çin’den kayan yatırımların merkezi haline gelen ülkelere rekor oranlar uygulanması dikkat çekti. Trump, bu ülkeleri “en kötü suçlular” arasında sayarak, ABD’nin ticaret açığını kapatmak için bu adımı attığını savundu. Güney Kore Geçici Devlet Başkanı Han Duck-Soo, küresel ticaret savaşının bir gerçeklik haline geldiğini belirtirken, Brezilya hükümeti Dünya Ticaret Örgütü’ne başvurmayı değerlendirdiğini açıkladı. ABD iş dünyasından ise karışık tepkiler geldi: Ulusal İmalatçılar Derneği risklerden endişe duyarken, Amerikan İmalat Birliği bu adımı yerli üretimi destekleyen bir hamle olarak övdü.
SOSYAL MEDYADA NELER KONUŞULDU? İŞTE İLK YORUMLAR
Trump’ın açıklaması sonrası finansal piyasalarda sert düşüşler yaşandı. Nasdaq 100 vadeli işlemleri yüzde 3,3 gerilerken, Nike hisseleri yüzde 6, General Motors yüzde 3 değer kaybetti. Nvidia hisseleri, Tayvan’a yüzde 32’lik tarife sonrası yüzde 5 düşüş gösterdi. Asya’da Hang Seng Endeksi yüzde 1,2, Kospi yüzde 1,7 gerilerken, Bitcoin 88 bin dolardan 83 bin dolara indi.
ABD’li iş dünyası ise karara temkinli yaklaştı: Ulusal Restoranlar Birliği, yeni tarifelerin işletmeleri zorlayacağını belirtirken, Tüketici Teknolojisi Derneği bunun bir “vergi artışı” olduğunu ve resesyon riskini artırabileceğini söyledi.
Yale Üniversitesi Bütçe Laboratuvarı’nın analizi, yüzde 20’lik bir genel tarifenin ABD hanehalkına yıllık 3 bin 400 dolar ek maliyet getirebileceği yönünde tartışmalara yol açtı. Çin’den ithal edilen mallara ek yüzde 34’lük vergi, teknoloji ve tüketim ürünlerinde fiyat artışlarını tetikleyebilir.
Avrupa ve İngiltere’deki endeksler ise ABD’dekilere göre daha az etkilenmiş görünüyor. Trump, “Kurtuluş Günü” olarak nitelendirdiği bu politikayla ABD için yeni bir “refah çağı” vadederken, küresel tepkiler ve piyasa hareketleri kararın geniş kapsamlı etkilerini gözler önüne serdi.
EKONOMİSTLER ABD’NİN VERGİ ORANLARINA NE DEDİ?
Ekonomistler, Trump’ın gümrük vergisi hamlesine sert eleştiriler yöneltti. Koç Üniversitesi’nden Prof. Dr. Selva Demiralp, sosyal medyada yaptığı paylaşımda, Beyaz Saray’ın “misilleme” terimini kullanmasının yanıltıcı olduğunu, zira Türkiye’nin ABD’ye toplu halde yüzde 10’luk bir vergi uygulamadığını belirtti.
Borsa İstanbul’un eski başkanı Prof. Dr. İbrahim Turhan, bu kararın küresel düzeni ve Amerikan yüzyılını sona erdirdiğini, dünyayı sert bir realizme sürüklediğini ifade etti. IMF’nin eski baş ekonomisti Ken Roggoff ise “Trump küresel ticaret sistemine nükleer bomba attı” diyerek, ABD’nin resesyona girme ihtimalinin yüzde 50’ye çıktığını ve sonuçların “akıl almaz” olacağını vurguladı.
Trump’ın gümrük vergileri ne zaman yürürlüğe girecek?
Beyaz Saray, yüzde 10’luk temel gümrük vergilerinin 5 Nisan’da, Çin ve Vietnam gibi ülkelere uygulanacak yüksek oranların ise 9 Nisan’da başlayacağını duyurdu. Yabancı yapımı otomobillere yüzde 25’lik vergi ise bu gece yarısından itibaren geçerli oldu. Trump, bu takvimi “Kurtuluş Günü” olarak nitelendirdi.
Türkiye’ye uygulanan yüzde 10’luk vergi ne anlama geliyor?
Türkiye’ye yüzde 10’luk gümrük vergisi, Türk çelik, tekstil ve tarım ürünlerinin ABD’de daha pahalı hale geleceği anlamına geliyor. Son iki günde uzmanlar, bu oranın Çin (%34) ve Vietnam’a (%46) kıyasla düşük olduğunu, ancak ihracat talebini etkileyebileceğini belirtti. Ticaret dengesi ve iç piyasada fiyat artışları da gündemde.
Gümrük vergileri küresel ticareti nasıl etkileyecek?
Analistler, bu kararın ABD’de fiyatları artırarak enflasyonu körükleyebileceğini ve küresel büyümeyi yavaşlatabileceğini öngörüyor. Çin ve AB’den gelen misilleme tehditleri, son günlerde ticaret savaşı riskini artırdı. Piyasalardaki sert düşüşler ve altın fiyatlarındaki rekor, kararın yarattığı belirsizliği yansıtıyor.
