İ stanbul Ticaret Borsası bu yıl 100’üncü yaşını kutluyor. 19 Ekim 1924 tarihli, Başbakan İsmet İnönü ve Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’ün de imzasını taşıyan Bakanlar Kurulu kararıyla kurulan İSTİB’in resmi açılışıyla ilgili yayınlanan bir haber ilginç bilgiler içeriyor. Bu bilgilerin arasında hem dönemin ekonomi politikaları hem de iki bakanlık arasında, Borsa’nın açılışına bile yansıyan mücadele var. O dönemki adıyla İstanbul Zahire Borsası’nın 21 Şubat 1925 tarihindeki açılışında konuşan Ticaret Genel Müdürü Vahit Bey’in söyledikleri ertesi gün yayınlanan Cumhuriyet gazetesinin ilk sayfasında yer almış. “Ticaret ve Zahire Borsası Açıldı” başlıklı haberde yer alan fotoğrafın altında ise şunlar yazıyor: “Zahire Borsası Heyeti’nin dün açılış merasimi esnasında aldırdığımız resimleri” Vahit Bey konuşmasına İstanbul Ticaret Borsa’sının ekonomiye katacaklarını özetleyerek başlıyor ve “İstanbul Zahire Borsası ufukta mütevazı bir çehre ile bir nurdur. Bu nur ve ziya yarın büyüyecek ve ticaret işlerinin her sahasını aydınlatacaktır. Borsa’dan gelecek için pek çok hizmetler bekliyoruz” diyor.
Konuşmasının devamında tarım ve ekonomi politikalarına da değinen Ticaret Genel Müdürü Vahit Bey özetle ve günümüz Türkçesiyle şunları söylüyor: “Efendiler, Hükümetin ekonomi politikasını ancak üç prensip ile ifade edebiliriz: Üretimimizin artırılması, nakil araçlarının iyileştirilmesi, çoğaltılması ve son olarak ihracatımızın kolaylaştırılması. Ziraatın gelişmesi için ilkemiz, İsmet Paşa Hazretlerinin dedikleri gibi her sene geçen senenin iki misli mahsul almaktır. Hükümet bundan sonra üç beş kuruş menfaat karşılığında ahire satmak için hiç kimseye maden imtiyazı vermeyecektir. Madenler ancak onları işletebilecek kimselere verilecektir. Kambiyo meselesinde Bakanlık her türlü vurguna mani olmaya çalışıyor. Malumdur ki dünya piyasasında buğday ve un fiyatları yavaş yavaş artmıştır. Bunun sebebi buğday mahsulünün azlığıdır. Hükümetimiz bu konuda uygun önlemler alınmıştır. Buğday ve un ihracını yasaklamak gibi geçici tedbirler menfaatlerimize uygun değildi. Bu nedenle elde stok mal bulundurmak, vurgunun önüne geçebilmek ve ihtiyaçları bununla karşılamak kararlaştırıldı” diyor. Ancak konuşmanın bir noktası Maliye Bakanlığı tarafından rahatsız edici bulunuyor ve Vahit Bey “Borsanın açılışında siyaset yaptığı” gerekçesiyle Başbakanlık makamına şikâyet ediliyor. Sonuçta ne olduğuna dair arşivlerde belge yok. Ancak Ticaret Bakanlığının bir bürokratı olan Vahit Bey’in Maliye Bakanlığına bağlı gümrüklerle ilgili söyledikleri gerçekten uyku kaçıracak türden. Konuşmada hem gümrükler ağır biçimde eleştiriliyor hem de düzelmesi için Ticaret Bakanlığına bağlanması gerektiği ifade ediliyor: “Gümrüklerimizdeki düzensizliği, hata ve suistimalleri ne yazık ki inkâr edecek bir durumda değiliz. Gerçeği itiraf etmekle küçülmeyiz, bilakis büyürüz. Gümrükler medeni memleketlerin çoğunda olduğu gibi Ticaret Bakanlığına bağlanmazsa düzene kavuşturulup ve ıslah edilemeyeceği gibi memleketin iktisat sahasında da arzu olunan rolü yerine getiremezler.”
