Akalın Finans’ın hazırladığı “Halka Arz Eğilimleri Raporu 2024”, Türkiye sermaye piyasalarındaki halka arz faaliyetlerini detaylı bir şekilde analiz etti. Raporda, halka arz süreçlerinin ekonomi üzerindeki etkileri, şirket performansları ve yatırımcı davranışları ele alınırken, 2024 yılına ait verilerle sermaye piyasalarında öne çıkan trendler ve geleceğe yönelik beklentiler de ortaya konuldu.
SANAYİ LİDER KONUMA YÜKSELDİ
2024 yılı, Türkiye sermaye piyasaları açısından oldukça zorlu geçti. Artan faiz oranları ve parasal sıkılaşma politikaları, yatırımcıların risk iştahını düşürürken şirketlerin finansmana erişimini de zorlaştırdı. Bu durum halka arz dinamiklerine de yansıdı.
Toplam İşlem Sayısı:
2024’te toplam 34 halka arz gerçekleşti. Bu sayı, 2020 yılından bu yana kaydedilen en düşük seviye olarak dikkat çekiyor. 2024 yılında toplam 1,8 milyar Dolar halka arz geliri elde edilmiş olup, bu rakam bir önceki yıla göre yüzde 43’lük bir düşüşe işaret etmektedir. Ortalama halka arz büyüklüğü ise (medyan) 42 milyon Dolar seviyesinde gerçekleşmiş ve geçen yılki seviye ile benzerlik göstermiştir. Bu eğilime rağmen, 2024 yılında azami halka arz büyüklüğünün 139 milyon Dolar olarak kaydedilmesi ve geçen yılki 243 milyon Dolar seviyesine kıyasla önemli bir düşüş göstermesi, bu yıl orta ölçekli şirketlerin halka arzlarda daha fazla yer bulduğunu göstermektedir.
Gelirler:
Halka arzlardan elde edilen toplam gelir 1,8 milyar dolar olarak gerçekleşti. Bu rakam, 2023 yılına kıyasla yüzde 43’lük bir düşüşe işaret ediyor.
Sektör Dağılımı:
Sanayi sektörü, toplam işlemlerin yüzde 58’ini oluşturarak liderlik konumuna yükseldi. Teknoloji sektörü ise yüzde 11’lik payla dikkat çeken bir diğer alan oldu.
HALKA ARZ BÜYÜKLÜĞÜ DÜŞÜŞTE
2024 yılı, orta ölçekli şirketlerin halka arzlarda ağırlık kazandığı bir yıl olarak öne çıktı.
Halka Arz Büyüklüğü:
Ortalama halka arz büyüklüğü 42 milyon dolar olarak kaydedildi. Maksimum halka arz büyüklüğü ise 139 milyon dolar ile önceki yıllara göre önemli bir düşüş gösterdi.
Piyasa Değerleri:
2024 yılında ortalama halka arz öncesi piyasa değeri 136 milyon Dolar ile bir önceki yıla kıyasla sadece yüzde 3 artış gösterdi. 2023 yılı sonunda halka arz işlemi için gereken aktif ve net satış hasılatı kriterlerinde yüzde 200’e yakın oranda artırılan eşik değere rağmen, halka arz edilen şirketlerin ortalama piyasa değerinin değişmemesi, orta ölçekli şirketlerin halka arzına öncelik verildiği tespitini de desteklemektedir. Büyük ölçekli halka arzların piyasada oluşturabileceği likidite baskısını önleme ve daha geniş bir şirket tabanının halka arz imkanından faydalanmasını sağlama hedefi, bu eğilimi destekleyen unsurlar arasında değerlendirilebilir. 2024 yılında en yüksek piyasa değeri ile halka arz edilen şirket, 1,3 milyar Dolar ile Rönesans Gayrimenkul oldu.
EKONOMİK BELİRSİZLİK YATIRIMCI İLGİSİNİ ETKİLEDİ
2024 yılında artan faiz oranları ve ekonomik belirsizlikler, yatırımcı ilgisini önemli ölçüde etkiledi. Halka arzlara katılan bireysel yatırımcı sayısı medyan olarak 1,8 milyon kişi oldu. Ancak yılın ikinci yarısında bu rakam önemli bir düşüş gösterdi.
Halka arz işlemlerinde talep çarpanı 3,0x seviyesinde sabit kaldı. İşlem büyüklüğündeki düşüş, bu sabit durumu açıklayan faktörlerden biri oldu. 2024 yılı, halka arz değerlemelerinde ve iskontolarda da dikkat çekici değişimlere sahne oldu.
Değerleme Çarpanları:
Halka arz öncesi Firma Değeri/ FAVÖK çarpanlarının 2022 yılından itibaren artış eğilimi sergilediği gözlemlenmekte. (GYO ve finans sektörleri hariç). Teknoloji ve enerji sektörlerinde faaliyet gösteren şirketlerin FD/ FAVÖK çarpanlarının, sanayi ve hizmetler sektörlerindeki şirketlere kıyasla daha yüksek gerçekleşmesi, bu sektörlerdeki büyüme potansiyeli ve stratejik önemin yatırımcı algısı üzerindeki olumlu etkisi ile açıklanabilir. Sanayi sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin halka arz öncesi FD/FAVÖK çarpanı, ortalama eğilimin aksine 2024 yılında bir önceki yıla göre düşüş göstererek 8.5x’ten 7.3x’e geriledi. Diğer sektörlerde faaliyet gösteren şirketlerde ise ortalama çarpanlar 2024 yılında bir önceki yıla kıyasla yükseliş kaydetmiştir.
Halka Arz İskontosu:
2021-2023 yılları arasında yüzde 20- 23 bandında seyreden ortalama halka arz iskontosu, 2024 yılında yaklaşık yüzde 27 seviyesine ulaşarak önceki yıllara göre önemli bir artış gösterdi. Halka arz iskontosundaki artış, yılın ikinci yarısında BIST ve Halka Arz Endeksi’nde görülen gerilemeler nedeniyle azalan yatırımcı risk iştahı ve bireysel yatırımcı sayısındaki düşüşle ilişkilendirilebilir. Bu dönemdeki işlemlerde benimsenen daha temkinli değerleme politikası, halka arzlara olan ilgiyi korumayı ve süreçlerin sürdürülebilirliğini sağlamayı hedeflemiş ve bu da iskontonun yükselmesine katkı sağlamıştır.
Dr. Berra Doğaner
HALKA ARZLARDAKİ DÜŞÜŞE PROFESYONEL BAKIŞ
Raporun ardından sektörün içinde olan Ostim Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Berra Doğaner’den de görüşlerini aldık… Doğaner; 2024 yılında halka arz sayılarındaki düşüşü değerlendirirken, Türkiye’nin Avrupa’da halka arz büyüklüğü açısından lider konumda olduğunu vurguladı. Konuşmasını rakamsal verilere dayandırarak açıklayan Doğaner, yıl yıl halka arzlara değinerek şu ifadeleri kullandı; “Ülkemizde 2021 yılında 52 şirket halka açılarak 21,5 milyar TL; 2022 yılında 40 şirket halka açılarak 19,3 milyar TL; 2023 yılında 54 şirket halka açılarak 79,3 milyar TL ve 2024 yılında da 34 şirket halka açılarak 59,5 milyar TL öz kaynak finansmanı sağladı. Türkiye, halka arz büyüklüğü itibarıyla tüm Avrupa ülkelerini geride bıraktı ve liderliğe yerleşti. Ancak 2024 yılında halka arz tutarı bir önceki yıla göre TL bazında yüzde 25 oranında geriledi.”
2024 yılının, yüksek faizin gölgesinde BİST için negatif reel getiri sağlayan ve genel olarak yatırımcı iştahının düşük olduğu bir yıl olduğunu dile getiren Berra Doğaner, sözlerini şu şekilde sürdürdü; “Bu durumdan halka arzlar da nasibini aldı. Özellikle yılın ikinci yarısında halka arzlara olan ilginin azaldığını gözlemledik. Ocak-Mayıs arası beş ayda 20 halka arz gerçekleşirken, kalan yedi ayda yalnızca 14 halka arz yapıldı. Yüksek faiz getirisinin yanı sıra yeni halka açılan şirket getirilerindeki düşüş de yatırımcı ilgisindeki azalışta önemli bir faktör oldu. 2024’teki halka arzların yaklaşık yarısı, yılı halka arz fiyatının altında tamamladı.”
FAİZ ORANLARI HALKA ARZI NASIL ETKİLEDİ?
Dr. Doğaner, artan faiz oranlarının ve parasal sıkılaşma politikalarının halka arz süreçlerine olan etkisini değerlendirerek şunları söyledi:
“2024 yılı boyunca izlenen enflasyonla mücadele programı, halka arzların nispeten azalmasına neden olduysa da gerçekleşen rakam yine de azımsanamayacak boyuttadır. Öte yandan 2024 yılının son ayında başlayan ve 2025 yılı boyunca sürmesi beklenen faiz indirimleri ile hisse senetlerine olan ilginin artması ve bu ortamın halka arz piyasasını yeniden canlandırması beklenmektedir.”
“ORTA ÖLÇEKLİ ŞİRKETLER AĞIRLIK KAZANDI”
2024 yılında orta ölçekli şirketlerin halka arzlarda ağırlık kazandığını ifade eden Doğaner, bu durumun piyasa üzerindeki etkilerini şu şekilde değerlendirdi:
“2024 yılındaki gerçekleşmelere baktığımızda, en yüksek tutarlı halka arzın 4,5 milyar TL ile Rönesans Gayrimenkul Yatırım A.Ş. olduğunu, en düşük tutarlı halka arzın ise 350 milyon TL ile Gündoğdu Gıda Süt Ürünleri olduğunu görüyoruz. 2024 yılında ortalama halka arz büyüklüğü 1,6 milyar TL oldu. Talep tarafındaki kısmi daralma, diğer bir deyişle yatırımcı iştahındaki düşüş, büyük montanlı halka arzların piyasaya gelmesinin önünde bir engel teşkil etti.
Hisse senetlerine bireysel ve kurumsal yatırımcılardan gelen fon akışlarının azalması, halka arzların orta ölçekli şirketlerde yoğunlaşmasına neden oldu. 2025 yılında, gerileyen faiz ortamıyla birlikte yerli yatırımcının hisse senetlerine olan yöneliminin artması ve yabancı yatırımcı taleplerinin yükselmesi, daha büyük ölçekli arzların gerçekleşmesini sağlayabilir. Ayrıca, SPK’nın halka açılacak şirketlerde ön şart olarak belirlediği ciro ve aktif toplam rakamlarının ciddi oranda yükseltilmesi, daha büyük şirketlerin halka açılmasını teşvik edecektir.”
2024 YILINDA HANGİ SEKTÖRLER ÖNE ÇIKTI?
2024 yılında halka açılan şirketlerin sektörel dağılımını değerlendiren Doğaner, 2025 yılı beklentilerine de değindi:
“2024 yılında gıda ve içecek sektörü, 9 şirketle öne çıktı. Yatırımcı ilgisini incelediğimizde ise en az sayıda yatırımcı katılımının 278.910 kişi ile Bin Bin Ulaşım’da, en yüksek sayıda katılımın ise 3.628.586 kişi ile Altınay Savunma Teknolojileri A.Ş.’de gerçekleştiğini görüyoruz. Bu, yatırımcıların savunma ve teknoloji gibi yenilikçi sektörlerde faaliyet gösteren şirketlere daha fazla iştah duyduğunu açıkça gösteriyor. Borsamızdan en düşük payı alan teknoloji şirketlerinin ağırlığını artırmanın, düzenleyicilerin ve aracı kurumların önemli bir önceliği olması gerektiğine inanıyorum. 2025 yılında yine gıda-içecek, teknoloji gibi sektörlerin yanı sıra GYO, gayrimenkul-inşaat ve enerji sektörlerindeki halka arzların ön plana çıkmasını bekleyebiliriz.”
Berra Doğaner ayrıca, 2025 yılına dair beklentilerinin, faiz oranlarındaki düşüşün halka arz piyasasında önemli bir toparlanma sağlayacağı yönünde olduğunu belirtti. Savunma ve teknoloji gibi yenilikçi sektörlerin yatırımcılar tarafından yoğun ilgi görmeye devam edeceğini ve sermaye piyasalarının bu sektörlerdeki gelişmelerle daha da güçleneceğini ifade etti.
