Turizm sektöründe “servis ücreti” olarak bilinen ve mevzuatta “yüzde usulü ücret” olarak tanımlanan uygulama, hizmet sunulan işletmelerde hesaplara eklenen zorunlu bir ücrettir. Kanunen işletmeler tarafından tahsil edilir ve çalışanlara dağıtılır. Servis ücreti özellikle taban ücrete yakın çalışanların gelirinde belirleyici bir rol oynar ve birçok ülkede hizmet sektörü çalışanlarının gelirini öngörülebilir kılmak amacıyla standart bir mekanizma olarak kullanılır.
Bahşiş ise tamamen gönüllülük esasına dayalı, hukuken ücret niteliği taşımayan ve zorunlu olmayan bir uygulamadır. Servis ücreti ve bahşişin karıştırılması, hem çalışan gelirleri hem de tüketici yükümlülükleri açısından yanlış anlaşılmalara yol açabilir.
YÜZDE USULÜ ÜCRETİN TARİHİ VE GEÇERLİLİĞİ
Yüzde usulü ücret, 931 sayılı İş Kanunu’nun 47. maddesi (1967), 1475 sayılı İş Kanunu’nun 47. maddesi (1971) ve 4857 sayılı İş Kanunu’nun 51. maddesi (2003) ile düzenlenmiş olup, yönetmelik düzeyinde yasaklanması hukuken mümkün değildir. Böyle bir değişiklik ancak kanun yoluyla yapılabilir.
GÖNÜLLÜ BAHŞİŞ SİSTEMİ VE KREDİ KARTI UYGULAMASI
Türkiye’de bugün itibarıyla kredi kartı ile gönüllü bahşiş bırakılmasını sağlayan bir sistem bulunmamaktadır. Servis ücreti son yıllarda tek başına kalan bir model hâline gelmiş ve nakit kullanımının azalmasıyla kamuoyunda tartışma yaratmıştır. Kredi kartı üzerinden gönüllü bahşiş sistemi devreye girdiğinde, servis ücretinin doğal olarak popülaritesini kaybetmesi ve daha sınırlı bir uygulama haline gelmesi beklenmektedir.
ÖNERİLER VE GELECEK PLANLARI
TURYİD, sektördeki uygulamaların adil ve sürdürülebilir olması için şu önerileri sundu:
- Tüketicilerin servis ücreti ve bahşiş farkları konusunda açık şekilde bilgilendirilmesi,
- Gönüllülük esasına dayalı bahşişin kredi kartı ile tahsil edilmesine izin verilmesi,
- Yüzdelik gelirlerin dağıtımında kullanılan eski ve adaletsiz yönetmelik ekinin revize edilmesi,
- Çalışanların ve işveren temsilcilerinin yer aldığı ortak kurulların oluşturulması.
TURYİD, kredi kartı ile gönüllü bahşiş sisteminin kısa süre içinde kanunla yasallaşacağını öngörüyor. Sistem devreye girdiğinde, servis ücreti yalnızca fatura üzerinden hizmet karşılığı tahsil edilen ve uzun yıllardır yerleşik mutabakata dayanan bir model olarak kalacak.
SEKTÖR STANDARTLARINI YÜKSELTME HEDEFİ
TURYİD, bu süreçle birlikte tüketici haklarına ilişkin taleplerin yoğunlaştığı tartışmaları azaltmayı ve sektör çalışanlarının refahını artırmayı hedefliyor. Kurum, turizmde standartları yükseltmek ve çalışan gelirlerini güvence altına almak için çalışmalarını kararlılıkla sürdürüyor
