TCMB’de Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel Müdür Yardımcısı Altan Aldan, Yardımcı Ekonomist Barbaros Eriş ve Araştırmacı Alper Yıldırım tarafından hazırlanan “Parasal Sıkılaşma ve Gelir Düzeyine Göre Tüketim Harcamaları” başlıklı analiz, Bankanın blog sayfası Merkezin Güncesi’nde kamuoyuyla paylaşıldı.
TCMB’DEN YENİ ANALİZ
TCMB’nin analizinde, sıkı para politikasının tüketim harcamalarına etkisini anlamak için dolaylı bir yöntem kullanıldı; çünkü Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Hanehalkı Bütçe Anketi verileri yıllık yayımlanıyor ve son veri 2023’e ait olduğundan, 2024’ü kapsayan yüksek frekanslı veri doğrudan elde edilemedi. Bu nedenle, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) sepetindeki ürünlere yapılan harcamalar ve hanehalkı gelirleri temel alınarak her ürün için temsili tüketici geliri hesaplandı; ardından perakende sektörü ciro ve satış hacmi verileriyle ürün-sektör eşleşmeleri yapılarak gelir gruplarına göre harcamalar sınıflandırıldı.
Analiz, perakende alt sektörlerini yüksek, orta ve düşük gelir grubuna hitap eden ürünler olarak üçe ayırarak ciro ve satış hacimlerini toplulaştırdı; bu yöntemle, parasal sıkılaşmanın etkileri zamanlı bir şekilde izlendi.
PARASAL SIKILAŞMANIN GELİR GRUPLARINA ETKİSİ
Analiz, parasal sıkılaşmayla birlikte tüm gelir gruplarında ciro artışlarının gerilediğini, ancak bu düşüşün yüksek gelir grubuna hitap eden ürünlerde daha belirgin olduğunu ortaya koydu. 2023’ün ikinci çeyreğinde, sıkılaşma öncesinde yüksek gelir grubuna yönelik ürünlerin ciro artışı, düşük gelir grubuna hitap eden ürünlerin yaklaşık bir buçuk katıyken, sıkılaşma sonrası her iki gruptaki artış oranları benzer seviyelere indi; hatta yüksek gelir grubunda ciro artışı, düşük gelir grubunun altına düştü. Bu durum, yüksek gelirli hanelerin yüksek mevduat getirileri nedeniyle tasarrufa yöneldiğini işaret ediyor.
Satış hacimleri incelendiğinde de benzer bir tablo ortaya çıktı; sıkılaşma öncesinde yüksek gelir grubuna hitap eden ürünlerin satış hacmi artışı, düşük gelir grubunun üç katıyken, sıkılaşma sonrası bu oranlar yakınlaştı. Ancak cirodan farklı olarak, yüksek gelir grubunda satış hacmi artışı diğer grupların biraz üzerinde kaldı; bu, ürün grupları arasındaki fiyat farklılaşmalarına bağlı olarak değerlendirildi.
