Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), “Para Politikası ve Beklentilerin Çıpalanması” başlıklı analizini Merkezin Güncesi blogunda paylaşarak, enflasyon beklentilerindeki gelişmeleri değerlendirdi.
“PARA POLİTİKASI VE BEKLENTİLERİN ÇIPALANMASI”
TCMB Başdanışmanları Halil İbrahim Aydın ve Eren Ocakverdi ile Araştırmacı Velihan Başpınar tarafından hazırlanan analizde, enflasyon beklentilerinin çıpalanmasının fiyat istikrarı için kritik bir ön koşul olduğu vurgulandı. Analizde, “Beklentilerin çıpalandığı bir ortamda enflasyon beklentileri merkez bankalarının enflasyon hedefine yakınsarken, beklentilerin zaman içindeki oynaklığı düşer ve anket katılımcıları arasındaki farklı beklentiler birbirine yakınlaşır,” ifadeleriyle çıpalanmanın temel unsurları açıklandı. TCMB’nin bu süreçte Piyasa Katılımcıları Anketi (PKA), İktisadi Yönelim Anketi (İYA) ve Tüketici Eğilim Anketi (TEA) verilerinden yararlanarak çıpalama ölçütlerini değerlendirdiği belirtildi.
Çıpalamanın ölçülmesi için üç temel ölçüt kullanıldı: beklentilerin TCMB tahminlerinden sapması, zaman içindeki oynaklık ve anket katılımcıları arasındaki yayılım. Analiz, bu ölçütlerin birleşimiyle oluşturulan bileşik çıpalama göstergesinin, 2021 sonundan itibaren zayıflayan çıpalamanın 2023’ün ikinci yarısından sonra sıkı para politikasıyla iyileşmeye başladığını gösterdi. PKA verilerine göre, sapma 2023’ün ikinci yarısından itibaren azalırken, 2024’ün ikinci yarısında yatay bir seyir izledi. Oynaklık ise yakın dönemde gerileme eğilimine girdi ve yayılımın azalmasıyla katılımcıların beklentileri birbirine yakınlaştı; bu da çıpalamanın güçlendiğine işaret etti.
“SIKI PARA POLİTİKASININ ETKİLERİ”
Analiz, TCMB’nin 2023’ün ikinci yarısından itibaren uyguladığı sıkı para politikasının, enflasyon beklentilerinde belirgin bir iyileşme sağladığını ortaya koydu. “Elde edilen bu bileşik göstergeye göre, 2021’in son çeyreğinden itibaren zayıflayan çıpalamanın sıkı para politikası altında giderek iyileştiği görülüyor,” tespitiyle, politikaların etkinliği vurgulandı. Yüksek enflasyon ortamında beklentilerin daha sık güncellendiği belirtilirken, oynaklığın düşmesinin tek başına yeterli olmadığı, ancak sıkı politikalarla bu düşüşün anlam kazandığı ifade edildi.
Piyasa katılımcılarının yanı sıra hanehalkı ve firmaların da beklentilerinde çıpalanma eğilimi gözlendiği aktarıldı. Analizde, hanehalkı ve firmaların beklentilerinin piyasa katılımcılarına kıyasla yukarı yönlü, oynak ve yayılımlı olduğu bilinse de, 2023 yazından itibaren bu kesimlerde de toparlanma başladığı kaydedildi. “Bileşik çıpalama göstergesi her iki kesim için de 2021’in sonundan itibaren bozulurken, 2023’ün yaz döneminden itibaren toparlanıyor,” ifadeleriyle, sıkı para politikasının geniş tabanlı bir etki yarattığı vurgulandı.
