Küresel sistemde Türkiye’nin ticaret hacmi, küresel ticaretin önemli bir parçası haline geldi. 2023 yılında Türkiye’nin toplam dış ticaret hacmi yaklaşık 700 milyar Dolara ulaşmış olup, bu ticaretin yüzde 75’ten fazlası kara yolu taşımacılığıyla yapılıyor. Türkiye, jeopolitik konumu sebebiyle, bölgesel ve küresel sistemde, Ortadoğu ve Avrupa arasında köprü görevi görüyor ve gerek Karadeniz ve hinterlandındaki hâkimiyeti gerek Türk dünyasındaki etkinliği, Orta ve Uzak Asya’dan gelen malların Avrupa’ya ulaşması için, en önemlisi transit güzergâhlardan biri olması nedeniyle uluslararası taşımacılıkta bypass edilemeyecek bir ülke.
Türkiye’de, yaklaşık 1 milyon kişiye istihdam sağlayan karayolu taşımacılığı sektöründe kadın TIR şoförlerinin sayısı, toplam şoför sayısının sadece yüzde 2’sine tekabül ediyor. Ancak, bu oran giderek artan bir trend göstermesiyle birlikte kadın tır şoförleri hem ekonomik hem de toplumsal anlamda önemli bir dönüşümün parçası haline geliyor. Tedarik zincirlerinin kesintisiz işlemesi açısından kritik bir rol oynayan lojistik sektöründe son yıllarda özellikle ağır vasıta taşımacılığı alanında ciddi bir TIR şoförü eksikliği yaşanıyor. Günümüzde uluslararası taşımacılığın önünde majör engellerden biri olan şoför açığının yalnızca Türkiye’nin gündeminde değil, Avrupa Birliği kurumlarının da ajandasında ilk sıralarda yer aldığını dile getiren Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) Kadın Çalışma Grubu Başkanı Elif Nuhoğlu, “Bu minvalde “Yollarda daha çok kadın kaptan görmek istiyoruz” diyerek şirket mottolarından söz ediyor.
SEKTÖRDEKİ EN BÜYÜK SORUN ŞOFÖR KITLIĞI
Sektörel düzlemde gerek ulusal gerekse uluslararası platformda yaşanan en kritik engellerden biri şoför kıtlığı sorunu olduğuna dikkat çeken Nuhoğlu, Kadın TIR Sürücü Akademisi’nin kurulma hikâyesini şu sözlerle anlatıyor: “Türkiye’de kadınların TIR şoförlüğü mesleğine kazandırılmasındaki zorluk, şoför kıtlığının nedenlerinden biri olarak tespit edildi. Söz konusu kadın TIR şoförleri olduğunda, ilk olarak ‘Kahraman Kadın Sürücüler’ röportajlar serisi ile yolculuğumuza başladık. Aslında kadın şoförler ile yapılan röportajlar, hâlihazırda Derneğimiz Kadın Çalışma Grubu organizasyonuyla hayata geçirilen “UND Kadın TIR Sürücü Akademisi” projesinin ilk stratejik adımı.”
Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Birliği (IRU) tarafından 2023 yılında yayımlanan bir rapora atıfta bulunna Nuhoğlu, “2022 yılında Avrupa’da 500.000’den fazla TIR şoförü açığı olduğu belirtildi. ABD’de ise 2023 itibarıyla yaklaşık 78.000 şoför açığı olduğu tespit edildi. American Trucking Associations (ATA) verilerine göre, bu açığın 2030 yılına kadar 160.000’i aşması bekleniyor. Çin, Brezilya ve Rusya gibi büyük lojistik merkezlerinde de benzer kıtlıklar yaşanmakta olup, özellikle uzun mesafe taşımacılığında yaşlanan iş gücü ciddi bir sorun oluşturuyor
KADIN ŞÖFÖR İSTİHDAMI İÇİN NELER YAPILABİLİR?
Şoför kıtlığı sorununa ilişkin Avrupa’da birtakım teşvik ve yasal düzenlemeler olduğunu dile getiren Nuhoğlu, “Almanya, Fransa, İskandinav ülkeleri kadın sürücüler için teşvik politikalarını geliştiren başlıca ülkeler. Örneğin Alman Ulaştırma Bakanlığı, kadın sürücülere yönelik özel fonlar tahsis ediyor. Kadınların ağır vasıta ehliyeti almasını teşvik etmek amacıyla devlet destekli ücretsiz sürücü kursları sunuluyor. Fransa’da da aynı şekilde kadın şoförlere özel istihdam programları düzenleniyor. Fransız hükümeti, kadın sürücülerin lojistik sektörüne kazandırılması için vergi indirimleri ve ek sosyal haklar sunuyor. İngiltere’de benzer şekilde kadın sürücülere özel mentorluk programları ve finansal destekler sağlanıyor” diyerek Avrupa’daki mevcut durumu anlattı. Öte yandan Nuhoğlu, kadın TIR şoförlerine ilişkin faaliyetler için Ulaştırma Bakanlığı ile görüşmeleri sürdürdüklerinin bilgisini verdi.
DAHA YENİLİKÇİ ÇÖZÜMLER ÇIKIYOR
Kadınların lojistik sektöründe görünürlüğünün artması gerektiğine vurgu yapan Nuhoğlu, “TIR parklarında kadınlara ayrılan hijyenik ve güvenli alanların planlanması, sınır geçişlerinde yaşanan aksamaların önlenmesi vb. konular üzerine yapılan çalışmalar neticesinde bu mesleği büyük bir motivasyonla yapan ve yapmak isteyen kadın sürücülerimiz ile “kadın-erkek eşitliği” çerçevesinde sektörümüz kalkınacak. Kadınların lojistik sektöründeki temsili arttırılmalı, sektöre yönelik politikalar geliştirilerek kadınların sahada daha fazla yer alması sağlanmalı. Bu, sadece ekonomik kalkınma için değil, aynı zamanda sektörün sürdürülebilir ve kapsayıcı bir şekilde gelişmesi için de büyük önem arz ediyor. Bu vesile ile sektördeki kadın temsilinin hızla artan bir trend göstermesi kaçınılmaz. Zira kadınların sektöre girmesiyle birlikte, daha yenilikçi çözümler ortaya çıkıyor” diye konuştu.
KADINLARIN RÖLÜ SAYI İLE ÖLÇÜLMEMELİ
Lojistik sektörünün, küresel ekonominin bel kemiğini oluşturan en kritik alanlardan biri olduğuna vurgu yapan Nuhoğlu, “Kadınlar, çalışma prensipleri ve çok boyutlu düşünme yetkinlikleri gereği lojistik firmalarına daha verimli, çevre dostu ve müşteri odaklı hizmetler geliştirmeleri konusunda yardımcı oluyor. Sıklıkla üye firmalarımızdan kadın sürücü çalıştırmak istediklerinin talebini alıyoruz. Kadınların lojistik sektöründeki rolü, yalnızca sayı ile ölçülmemeli, farklı perspektiflerin ve inovatif düşünme biçimlerinin sektöre kazandırılması da hesaba katılmalı. Kadın liderlerin sektöre katılması, liderlik tarzlarının çeşitlenmesine ve daha kapsayıcı iş ortamlarının oluşmasına yardımcı oluyor.
AMAÇ ÇALIŞMA KOŞULLARINI İYİLEŞTİRMEK
UND Kadın Çalışma Grubu, yıllarca nakliye konusunda faaliyet göstermiş Uluslararası Nakliyeciler Derneği’nin girişimleriyle ortaya çıkıyor. Henüz 1 yılı doldurmamış çiçeği burnunda ekip, göreve başladıkları süreçte bir akademi kurup eğitime desteklerini baştan ifade etmiş oluyorlar. Grubun amacı lojistik sektöründe çalışan profesyonel kadınların her alandaki etkisini vurgulamak, kadın istihdamını desteklemek, kadınların çalışma koşullslarını iyileştirmek olarak açıklanabilir.
