ABD Başkanı Donald Trump’ın, ticaret anlaşması yapmayan ülkelere yönelik tarifeleri haftalar içinde yeniden başlatma tehdidi, küresel ekonomi ve piyasalarda yeni bir belirsizlik dalgası yarattı.
TRUMP’IN TARİFE TEHDİTLERİNE KÜRESEL TEPKİLER
Trump, Beyaz Saray’da yaptığı açıklamada, 9 Nisan’da askıya aldığı karşılıklı tarifeleri, ticaret anlaşması yapmayan ülkelere iki-üç hafta içinde yeniden uygulayacaklarını duyurdu. 2 Nisan’da Uluslararası Acil Ekonomik Yetkiler Yasası (IEEPA) kapsamında %10’luk genel bir tarife ve 57 ülkeye %11 ila %50 arasında değişen ek tarifeler açıklanmıştı.
9 Nisan’da çoğu ülkenin tarifeleri 90 günlüğüne askıya alınmış, ancak Çin’e %145’lik tarife uygulanmıştı. Trump, “Anlaşma olmazsa tarifeleri koyacağız, önümüzdeki birkaç hafta içinde” diyerek piyasaları yeniden tedirgin etti. Sosyal medyada, bu açıklamaların küresel ticareti daha da karmaşık hale getirebileceği tartışılıyor.
Çin, Trump’ın %145’lik tarifelerine %125’lik karşı tarifelerle yanıt vererek diyalog çağrısında bulundu. Avrupa Birliği, tarife tehditlerine rağmen katma değer vergisi (KDV) kurallarını veya tarım sübvansiyonlarını değiştirme niyetinde olmadığını açıkladı.
Japonya’ya %24, Güney Kore’ye %25 ve Tayvan’a %32 tarife uygulayan Trump, Asya’daki müttefikleriyle de gerilim yaşıyor. IMF Genel Müdürü Kristalina Georgieva, tarifelerin küresel büyümeyi %2,8’e düşüreceği uyarısında bulundu.
EKONOMİK BELİRSİZLİĞİN PİYASALARA ETKİSİ
Trump’ın 9 Nisan’daki tarife askıya alma kararı, S&P 500 endeksinde %9,5’lik bir yükselişe yol açmış, küresel piyasalarda geçici bir rahatlama sağlamıştı. Ancak, yeni tehditlerle S&P 500’ün son bir ayda %4,2, Nasdaq’ın %7,4 gerilediği rapor edildi. Tarife belirsizliği, tüketici güvenini 12 yılın en düşük seviyesine çekti ve işletmelerin yatırım kararlarını ertelemesine neden oldu. Penn Wharton Bütçe Modeli, tarifelerin 2025’te ABD GSYİH’sini %8, orta gelirli hanehalkı gelirini %7 azaltabileceğini öngörüyor. X gönderilerinde, yatırımcılar altın ve hazine bonolarına yönelerek riskten kaçınma eğiliminde olduklarını belirtiyor.
Küçük işletmeler, artan maliyetler ve tedarik zinciri sorunlarıyla karşı karşıya. Illinois’deki bir Subaru bayisi, tarife öncesi araç satışlarının iki katına çıktığını, New York’taki bir mobilya mağazasının ise maliyet belirsizliği nedeniyle stok planlamasında zorlandığını bildirdi. Tarifelerin, özellikle enerji ithalatına uygulanması durumunda, New England bölgesinde hanehalkı faturalarını %20 artırabileceği tahmin ediliyor. Goldman Sachs, tarifelerin resesyon ve enflasyon riskini artırdığını ve 2025 ABD büyüme tahminini %1,7’ye düşürdüğünü açıkladı. Hazine Bakanı Scott Bessent’in, tarifelerin pazarlık için bir araç olduğu yönündeki açıklamaları, piyasaları sakinleştirmede sınırlı etki yarattı.
TİCARET POLİTİKASI VE GELECEK SENARYOLARI
Trump’ın “Karşılıklı Ticaret Planı”, ABD’nin ticaret açıklarını kapatmayı ve üretimi ülkeye geri getirmeyi hedefliyor. 2024’te ABD’nin mal ticareti açığı 1 trilyon doları aşarken, tarife politikası bu açığı dengelemek için tasarlandı. Ancak, Tax Foundation, tarifelerin 2025’te hane başına 1.300 dolar ek maliyet getireceğini ve 10 yılda GSYİH’yi %0,8 azaltacağını hesapladı. Trump, 75’ten fazla ülkenin yeni ticaret anlaşmaları için görüşme talebinde bulunduğunu, ancak Çin’in misillemesi nedeniyle bu ülkeye yönelik tarifelerin %245’e ulaşabileceğini belirtti.
Tarifelerin uygulanması, yasal ve siyasi engellerle karşılaşabilir. Kongre’deki bazı Cumhuriyetçiler, tarım gibi sektörlerde muafiyet taleplerini dile getiriyor. Avrupa Birliği, 90 günlük askıya alma süresinde müzakerelere açık olduğunu, ancak sonuç alınamazsa misilleme yapacağını bildirdi.
Güney Afrika, ASEAN ülkeleri ve Zimbabve gibi ülkeler, tarifelerden kaçınmak için ABD ile müzakere veya ihracat pazarlarını çeşitlendirme yoluna gidiyor. Trump’ın ekibi, tarifelerin uzun vadeli etkilerinin pazarlıklarla hafifletilebileceğini savunuyor, ancak belirsizlik, işletmeler ve tüketiciler üzerinde baskı yaratmaya devam ediyor.
