Rusya-Ukrayna Savaşı’nın üçüncü yılında, Batılı ülkeler Rusya’nın petrol ihracatını hedef alan yaptırımlarını sıkılaştırıyor; Avrupa Birliği (AB) ve İngiltere, “gölge filo” olarak bilinen ve Rus petrolünü taşıyan gemilere yönelik yeni yaptırımlar uygulayarak baskıyı artırıyor. AB’nin 74, İngiltere’nin ise 40 gemiyi yaptırım listesine eklemesiyle toplamda sırasıyla 153 ve 133 gemi kara listeye alınırken, Çin ve Hindistan’ın yaptırım altındaki gemilere liman yasağı getirmesi, Moskova’nın küresel petrol ticaretindeki manevra alanını daraltıyor.
GÖLGE FİLOYA YENİ YAPTIRIMLAR
AB ve İngiltere, Rus petrolünü yaptırımlardan kaçırmak için kullanılan “gölge filo”ya karşı yeni bir hamle başlattı; AB, 74 gemiyi daha listeye ekleyerek toplamda 153 gemiyi, İngiltere ise 40 ilaveyle 133 gemiyi yaptırım kapsamına aldı. Bu gemiler, genellikle eski ve belirsiz sahiplik yapısına sahip tankerlerden oluşuyor; ABD ise ocak ayında 183 gemiyi hedef alarak bu filoyu sıkı bir şekilde izlemeye devam ediyor. Sosyal medyada son iki günde yapılan paylaşımlar, bu yaptırımların Rus petrolünün Çin ve Hindistan gibi ana pazarlara ulaşmasını zorlaştırdığını ve Moskova’nın alternatif yollar arayışına girdiğini öne sürüyor.
Bağımsız gazetecilik platformu “Follow the Money”nin şubat başında yayımladığı araştırma, savaşın başlangıcından beri Yunanistan, İngiltere ve Almanya gibi ülkelerden 230’dan fazla geminin gölge filoya satıldığını ortaya koydu; bu filo, Rusya’nın petrol ihracatının yüzde 70’ini taşıyarak Kremlin’in yaptırımları aşmasına yardımcı oluyor. İnternetteki güncel bilgiler, veri analitik şirketi Kpler’ın ABD’nin yaptırım listesindeki 183 gemiden 117’sinin ham petrol tankeri olduğunu belirlediğini ve bu gemilerin artık Shandong gibi büyük Çin limanlarına yanaşamadığını gösteriyor. AB’nin alüminyum ithalatına aşamalı yasak ve bankacılık yaptırımlarıyla birleşen bu adımlar, Rusya’nın enerji gelirlerini baltalamayı ve Ukrayna savaşını finanse etme kapasitesini sınırlamayı amaçlıyor.
RUS PETROLÜNÜN YENİ ROTASINDA LİMAN YASAKLARI ZORLUYOR
Rusya-Ukrayna Savaşı sonrası Moskova’nın petrol ihracatı rotası Avrupa’dan Asya’ya kaydı; 2019’da 267,46 milyon ton olan ham petrol ihracatı, 2024’te 240 milyon tona gerilese de, Çin ve Hindistan’a sevkiyatlar önemli ölçüde arttı. Çin’e ihracat savaş öncesi 80 milyon ton civarındayken, 2024’te 108,48 milyon tona ulaştı; Hindistan’a ise 2019’daki 2,5 milyon tondan 2024’te 90 milyon tona yükseldi, bu iki ülkenin Rus petrolündeki payı yüzde 83’e çıktı.
Çin ve Hindistan, ABD ve AB’nin yaptırımlarından kaçınmak için yaptırım altındaki gemilere limanlarını kapatma yoluna gitti; Çin’in Shandong Port Group’u 24 Ocak’ta aldığı kararla bu gemilere liman yasağı getirdi, Hindistan ise Beyaz Saray’ın baskısıyla benzer bir adım attı. Hindistan’ın yaptırımlı gemilere kapıyı kapatması, Rus petrolünün indirimli fiyat avantajını zayıflatırken, alternatif olarak Irak ve Suudi Arabistan gibi Orta Doğu ülkelerine yönelimi artırabilir; bu, küresel petrol akışında yeni bir dengelenmeye işaret ediyor.
EKONOMİK BASKI VE RUSYA’NIN TEPKİSİ
Batılı ülkelerin gölge filoya yönelik yaptırımları, Rusya’nın petrol gelirlerini ve Ukrayna savaşını finanse etme kapasitesini hedef alıyor; AB’nin 74 yeni gemi eklemesi ve İngiltere’nin bankacılık ile enerji sektörüne yönelik kısıtlamaları, Moskova’nın manevra alanını daraltıyor. Kpler verilerine göre, yaptırım altındaki tankerler 2023’te 530 milyon varil Rus petrolü taşıdı; bu sevkiyatın 300 milyon varili Çin’e, büyük kısmı ise Hindistan’a gitti, ancak liman yasakları bu akışı sekteye uğratıyor.
Rusya, yaptırımların kendilerini durduramayacağını savunuyor; ancak uzmanlar, gölge filonun resmi denizcilik sisteminin dışında hareket ettiğini ve sahiplik yapısının sürekli değiştiğini belirterek, Moskova’nın bu gemilerle uzun vadeli bir strateji sürdürmekte zorlanabileceğini ifade ediyor. Çin ve Hindistan’ın tutumu, yaptırımların etkinliğini artırırken, Rusya’nın gölge filosunu genişletme çabaları ve alternatif pazar arayışları, küresel enerji piyasalarındaki gerilimi daha da körükleyebilir.
