Dövizde hızlı yükselişe “çare” olarak uygulamaya konulan kur korumalı mevduattan dolayı Hazine ile Merkez Bankası’nın iki yılda üstlendiği toplam maliyet, 48 milyar dolara yaklaştı.
Merkez Bankası Resmi Gazete’de 2023 yılına ait bilançosunu yayımladı. Buna göre 2023 yılı zararı 818.2 milyar lira olan Merkez Bankası’nın bilanço aktifinde değerleme hesabı ise 817.8 milyar lira oldu. Ekonomistler 2023 yılındaki zararın çoğunluğunun KKM farkı kaynaklı olduğunu vurguladı.
Merkez Bankası 30 Nisan günü yapılacak Olağan Genel Kurul öncesi, hesap dönemi bilançosunu açıkladı. Bilançoda, geçmiş yıllar zararı kaleminde 818 milyar 182.8 milyon TL’lik tutar yer aldı. Bilançonun aktifinde de 817.8 milyar TL da değerleme hesabı yer alıyor. TEPAV Makroekonomi Çalışmaları Grubu Direktörü Ali Çufadar, zararın ana kaynağının kur korumalı mevduat uygulaması (KKM) olduğunu, bir miktar zararın da Merkez Bankası’nın forward döviz işlemlerinden geldiğini vurguladı. Merkez Bankası bu zararı hesaplarında taşımaya devam edecek. Geçmişte, ana hissedar Hazine’nin zararı kapattığı uygulamalar görülmüştü. Ali Çufadar, zararın bilançoda taşınarak, 2 yıl veya daha uzun bir dönemde kapatılacağını tahmin ettiğini belirtti. EKONOMİ, yılsonu verilerine dayalı olarak 2023’de 850 milyar TL dolayında bir zararın oluşabileceğini daha önce duyurmuştu.
Merkez Bankası 2023 yılı zararı kesinleşti. Yıl sonu verilerinden 850 milyar TL dolayında tahmin edilen zarar, genel kurul öncesi açıklanan bilanço ile 818 milyar 182.8 milyon TL olarak yer aldı. Zarar daha çok kur korumalı mevduat uygulamasından kaynaklanırken KKM farkları geçen yıl Hazine’den alınarak tamamı Merkez Bankası’na devredilmişti. Oluşan zararın büyüklüğü, bütçeye gelebilecek olağanüstü bir yükün önceden öngörüldüğü şeklinde yorumlandı.
Merkez Bankası önceki dönem kar-zarar kalemindeki zarara ilişkin detay veriler 30 Nisan’da Genel Kurula sunulacak finansal tablolarda daha net olarak görülecek. Bunlar arasında yabancı para işlemlerden kaynaklı kur değişiminin etkisi de bulunuyor. Merkez Bankası’nın işlemlerindeki kur farklarını gösteren değerleme hesabında da 2023 itibariyle 817.8 milyar TL’lik açık görünüyor. Açıklanan bilançoda değerleme hesabı aktifte yer aldığı için zarar olarak niteleniyor. Dolayısıyla Merkez Bankası’nın zararına ilişkin net tutarlar genel kurula sunulacak finansal işlemlere yönelik tablolarda görülecek.
Merkez Bankası zararının 2023’te KKM yanında döviz işlemlerinden de kaynaklandığı belirtiliyor. 2023’te yapılan Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili genel seçimleri öncesi kur baskısını azaltma amaçlı olarak yoğun forward işlemler yapıldığı; seçim sonrası temmuz ayındaki yüksek kur artışı nedeniyle de zarar oluştuğu belirtildi. Bu tutarlar da genel kurul tablolarında görülecek.
TEMMUZLA BİRLİKTE TÜM YÜK TCMB’YE DEVREDİLDİ
TL’nin aşırı değer kaybı üzerine 2021 sonunda uygulamaya alınan Kur Korumalı Mevduat modeli, Merkez Bankası’nın büyük zararı nedeniyle tekrar tartışılmaya başlandı. İlk başta dövizden dönüştürülen hesaplar için Merkez Bankası, diğer hesaplar için Hazine’den fark karşılanması şeklinde düzenlenen model, Temmuz 2023 sonrası ödemelerin tamamının Merkez Bankası’na alınmasıyla sürdürülmüştü.
İlk uygulama yılında kur korumalı mevduatların kur farkları için Hazine 92.5 milyar TL, Merkez Bankası ise 89 milyar TL ödeme yaptı. Ortalama dolar kurunun 16.56 TL olduğu 2022’de, yaklaşık 10 milyar 960 milyon dolarlık bir ilave ödeme yapıldı.
Uygulama değişmeden önce, Temmuz 2023 itibariyle Hazine’den KKM için ödenen tutar 59.6 milyar TL olarak belirlenmişti. 2023 itibariyle, hem yılın ilk 7 ayındaki döviz dönüşümü, hem de Temmuz sonrası uygulama değişikliğiyle birlikte Merkez Bankası’nın ne kadar ödeme yaptığı henüz açıklanmadı. Ancak 2023 zararının çok önemli bir kısmının KKM kaynaklı olduğu biliniyor. Merkez Bankası’nın finansal tablolarında bunu açıklaması halinde net rakamlar ortaya çıkacak. Merkez Bankası’nın 2023 zararı baz alındığında, 2023’teki zarar ve yılın ilk 7 aydaki Hazine ödemesi olarak bilinen ödemeler düşünüldüğünde, 36.9 milyar dolarlık tutara ulaşılıyor.
İKİ YILDA 47.8 MİLYAR DOLAR ÖDEME YAPILDI
2023’te Merkez Bankasınca KKM’ye yapılan net ödemenin belli olmasıyla bu tutar daha kesin şekilde hesaplanabilecek ancak görünen, 2022 ve 2023’te Hazine ve Merkez Bankası’nın toplamda 47.8 milyar dolar dolayında bir ödeme yapıldığı ortaya çıkıyor. KKM’nin kamuya getirdiği net ilave yük ise söz konusu hesapların TL veya dövizde kalması halinde oluşacak maliyetlerle birlikte analizle hesaplanabilecek.
Merkez Bankası bilançosunda reeskont ve yatırım taahhütlü avans kredileri büyüklüğü de belirlendi. Merkez Bankası 2023’te ihracat finansmanı temelli 412.7 milyar TL reeskont kredisi, 87.1 milyar TL de yatırım taahhütlü avans kredisi kullandırdı.
ZARARIN, BİLANÇODA EN AZ 2 YIL TAŞINACAĞI TAHMİN EDİLİYOR
TEPAV Makroekonomi Çalışmaları Grubu Direktörü Ali Çufadar, EKONOMİ’ye yaptığı değerlendirmede, zararın 2 yıldan fazla sürede tasfiye edilebileceği tahmininde bulundu. Geçmişte, 90’lı yıllarda oluşan zararın ana hissedar Hazine tarafından iç borçlanma senetleriyle karşılandığı yıllar olduğunu ancak bu dönem için benzeri bir uygulamaya gidilmeyeceği görüşünde olduğunu kaydeden Çufadar; zararın geçmiş yıllar zararı hesabında taşınmaya devam etmesi ve yıllar içinde tasfiye edileceğini tahmin ettiğini vurguladı. Teknik olarak, gelecek yıllarda, geçmiş yıllar zararı dışında dönemsel olarak kar edilmesi halinde Hazine’ye kar aktarımının mümkün olduğunu ancak bunun uygun olmayacağını vurgulayan Çufadar, mevcut zararın yönetiminde de likidite sorunu oluşmaması yönünde yaklaşım olacağını vurguladı.
BAKAN ŞİMŞEK VE BAŞKAN KARAHAN ABD’DE
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ile TCMB Başkanı Fatih Karahan, bugün ABD’de Dünya Bankası IMF bahar toplantılarına katılacak. Bakan Şimşek ve Başkan Karahan, birebir görüşmeler gerçekleştirecek, yatırımcılarla bir araya gelecek. 17 Nisan’dan itibaren toplantılara katılacak olan Şimşek ikili görüşmeler gerçekleştirecek, yatırımcılarla bir araya gelecek. Washington temaslarının ardından Şimşek 22 Nisan’da New York’ta ayrı bir yatırımcı toplantısına katıldıktan sonra 23 Nisan’da Türkiye’ye dönecek. Öte yandan Dünya Bankası, bayram tatili esnasında yapılan açıklamalara göre Türkiye’ye 2024-2028 döneminde 18 milyar dolar tutarında finansman sağlanmasını onayladı. Üretkenlik artışı, istihdam, kamu hizmetlerinde iyileşme ve afetlere dayanıklılık alanlarında sağlanacak kaynakla birlikte Dünya Bankası’nın Türkiye’ye sağladığı finansmanın tutarı 35 milyar dolara yükselecek.
