OVP’DE İki Zorlu Hedef Bir Arada: Düşük Enflasyon Ve Sürdürülebilir Büyüme

YAZAN: Finansal Danışman ve OSTİM Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Berra Doğaner

Seçimlerin tamamlanmasının ardından Hazine ve Maliye Bakanlığı’na Sayın Mehmet Şimşek’in atanması iş ve finans dünyasında olumlu karşılanmasının yanı sıra beklentileri de artırdı. Ortodoks politikalara kademeli geçiş söylemi TCMB Başkanlığı ve Başkan Yardımcılıklarına liyakatli atamaların gerçekleşmesi ve faiz artırımlarının başlaması ile eyleme geçmeye başladı. 6 Eylül 2023 tarihinde Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın uzun süren ve toplumun çeşitli kesimlerinin görüşleri alınarak hazırladığı 2024-2026 yıllarını kapsayan Orta Vadeli Plan (OVP) Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girdi.

İş dünyası için yol gösterici niteliği ön planda olan ve yeni dönemde izlenecek politikaların ipuçlarının yer aldığı OVP’de bir taraftan enflasyonda düşüş sağlanırken diğer taraftan büyümeden de ödün verilmeyeceği görülüyor. Şubat ayında yaşadığımız deprem felaketinin izlerinin de görüldüğü programda önceki OVP’lerde yer almayan öncelikli yapısal alanlar bölümü de dikkat çekiyor.

DÖRT TEMEL AMAÇ

OVP’de dört temel amaç gözetilmiş:

1. Afet yaralarının sarılması ve afet risklerinin azaltılması

2. Makroekonomik ve finansal istikrarın sağlanması, enflasyonun tek haneye düşürülmesi

3. Yatırım, istihdam, üretim ve ihracat perspektifinde büyüme ve istihdamın devam ettirilmesi

4. Sosyal adalet ve refahın güçlendirilmesi

ÜÇ TEMEL POLİTİKA ARACI

Yukarıda belirtilen dört temel amacın gerçekleştirilmesi için üç temel politika aracı kullanılacağı belirtilmiş:

1. Mali disiplinin sağlanması (Deprem harcamaları hariç)

2. Para politikası

3. Yapısal Dönüşümler

OVP HEDEFLERİ

OVP, Bakanlığın temel söylemine paralel olarak enflasyonu tek haneli seviyelere getirmek için para politikasındaki sıkılaşmanın ve başta bankacılık sistemi olmak üzere geçen dönemde uygulamaya alınan makro ihtiyari düzenlemelerin gevşetilmesinin sürdürüleceğini ve kur korumalı mevduat (KKM) sisteminin sistem içindeki payının azaltılacağını vurguluyor. Bununla beraber, OVP büyümede önemli bir yavaşlama öngörmezken, bir başka deyişle sürdürülebilir büyümeyi hedeflerken, enflasyondaki düşüşün büyüme ve istihdam hedeflerinden fazla taviz vermeden başarılacağını belirtiyor. Önümüzdeki yıl yerel yönetim seçimleri yapılacağını düşündüğümüzde hükümetin büyüme ve istihdam konusundaki hassasiyetini sürdürdüğünün izleri OVP’de yer alıyor.

OVP son derecede kapsamlı bir politika metni ve çok ayrıntılı olarak birçok makroekonomik kalemde rakamsal hedefler içeriyor. Bu yazıda sadece en önemli birkaç tanesini analiz etmek mümkün olacak.

OVP’de 2023 TÜFE enflasyon tahmini yüzde 65 olarak yer alırken, 2024’te yüzde 33’e düşmesi öngörülüyor. Enflasyonun 2025'de yüzde 15 ve 2026'da tek haneye inerek yüzde 8.5'e gerilemesi bekleniyor.

OVP’de 2023 için ortalama USD/TL tahmininin 23.88 olarak belirlendiği görülüyor; bu da sene sonu kuru için yaklaşık olarak 30.50 seviyesini işaret ediyor. 2023 yılı başında kurun 18.70 olduğunu hatırlarsak yılsonu beklentisine göre 2023 yılında kurda yüzde 63’lük bir artış olacağı anlamına geliyor. OVP döneminde ortalama USD/TL kuru sırasıyla 36.78, 43.94 ve 47.80 olarak bekleniyor. 2023 için öngörülen ortalama kur da 2024 sonu $/TL kur seviyesi için yaklaşık 43.00’e işaret ediyor ki bu da 2024 yılında kurda yüzde 41'lik bir artış daha öngörüldüğünü gösteriyor. OVP’de bu yılın 2'nci yarısında yüzde 5'e yakın büyüme bekleniyor ki bu da iç talebin yavaşlatılması stratejisine tezat bir durum oluşturuyor. OVP 2023'te yüzde 4.4’lük GSYH büyümesinin ardından 2024'te yüzde 4, 2025'te yüzde 4.5 ve 2026'da yüzde 5 büyüme hedefliyor. 2023’ün ilk yarısında GSYH büyümesi yüzde 3.9 idi. Buna göre, 2023 yılı büyümesinin yüzde 4.4’e ulaşması için, yılın ikinci yarısındaki büyümenin yüzde 5.0'e yaklaşması gerekiyor. Dolayısıyla, yılın 2'nci yarısı için öngörülen büyümenin, enflasyonu kontrol etmek amacıyla iç talebi yavaşlatmak ve hane halkının ve şirketlerin döviz talebini sınırlamak iste[1]yen TCMB’nin stratejisine tezat bir durum oluşturduğunu söyleyebiliriz.

Hedeflenen büyüme oranları ile birlikte enflasyon ve kur projeksiyonlarının birbirleriyle çok uyumlu olmadığı söylenebilir. Döviz kuru 2023’teki yüzde 63’ün üzerine 2024’te yüzde 41 daha yükselirken ve aynı zamanda ekonomi yüzde 4.0-4,5 hızında büyümeye devam ederken, enflasyonun yüzde 65'ten yüzde 33'e düşürülmesinin çok kolay olmayacağını ifade etmek yanlış olmayacaktır.

Bununla beraber cari açıktaki hedeflenen düşüşün GSYH büyüme projeksiyonları ile de çok uyumlu olmadığı söylenebilir. Cari açığın 2024'te Dolar 34.7 milyar (GSYH'nin yüzde 3.1'i), 2025'te Dolar 31.7 milyar (GSYH'nin yüzde 2.6'sı) ve 2026'da Dolar 30 milyar (GSYH'nin yüzde 2.1'i) seviyesine düşmesi bekleniyor. Cari açıktaki yıllar boyu böyle bir düşüşün de GSYH büyüme projeksiyonları ile çok uyumlu olmadığı ifade edilebilir.

OVP’de 2023 bütçe açığı projeksiyonu 659 milyon TL’den 1,63 milyar TL’ye ciddi anlamda yükseltildi ki bu GSYH’ye oran olarak yüzde 3,5’ten yüzde 6,4’e artış anlamına geliyor. Bütçe açığı/GSYH oranının 2024'te de özellikle devam eden deprem harcamaları nedeniyle yüzde 6.4'te sabit kalması beklenirken, oranın 2025 ve 2026'da deprem harcamalarının sonlanmasıyla beraber yüzde 3.4 ve yüzde 2.9'a düşmesi bekleniyor. 2023 için faiz dışı açık projeksiyonu ise 94 milyon TL’den (GSYH’nin yüzde 0,5’i), 987 milyon TL’ye (GSYH'nin yüzde 3.9'u) yükseltilirken, faiz dışı denge / GSYH oranının ilerleyen yıllarda yüzde 3,4, yüzde 0 ve yüzde 0,7’ye doğru bir iyileşme göstermesi bekleniyor.

YEDİ ÖNCELİKLİ YAPISAL ALAN

OVP’de hedeflere ulaşmak için iyileştirme gereken yedi yapısal alan belirlenmiş ve alt açılımları da çalışılmış durumda. Her birinde atılacak adımlar ve sağlanacak ilerlemeler OVP’nin başarı şansını arttıracaktır.

Belirlenen 7 öncelikli alan ise şunlardır:

• Büyüme ve Ticaret

• Beşeri Sermaye ve İstihdam

• Fiyat İstikrarı ve Finansal İstikrar

• Kamu Maliyesi

• Afet Yönetimi

• Yeşil ve Dijital Dönüşüm

• İş ve Yatırım Ortamı