Modern gıda perakendesi gelişmeli

Modern gıda perakendesinin önemli temsilcisi Gıda Perakendecileri Derneği (GPD), sektörel gelişim verileri ile birlikte sektör gündemine dair konulara açıklamalarda bulundu. GPD Yönetim Kurulu Başkanı Alp Önder Özpamukçu 2022 yıl sonu itibariyle toplam gıda perakendesi pazarının büyüklüğünün 1,1 Trilyon TL olarak ölçüldüğünü, bunun içinde modern yani organize kanalın büyüklüğünün 500 milyar TL olduğunu açıkladı.

Sektörün, büyüme hacmi ve gıda fiyatlarında yaşanan değişimler dikkate alındığında, göz önünde olmasının gayet normal olduğuna değinen Özpamukçu, bu gelişimin ülkelerin ekonomileri için büyük önem taşıdığını ifade etti ve devam etti: "Türkiye’de modern kanal payının yüzde 45 seviyelerinde olduğunu belirtmek isterim. Modern perakende bu yapısıyla kendisi kayıt içinde olduğu gibi ekosistemindeki diğer paydaşlarını da kayıt içine alarak ekonomiye büyük katkı sağlıyor. Ancak Türkiye’de modern gıda perakendesi gelişmiş ülkelerin halen çok gerisinde: Ciro bazında modern gıda perakendesi yüzde 45’lerde seyrediyor. Avrupa’da yüzde 70 ila yüzde 90 arasında bu oranlar. Burada yaratılan rekabetçi yapıyla gelişmiş ülkelerde perakendeciler enflasyon artışıyla mücadeleye büyük katkı sağlıyor. Bununla beraber sektörde bir değişim ve dönüşüm söz konusu. Tüketici refahının daha rekabetçi bir ortamda gelişmesi, ülkemizde istihdam olanaklarının artması ve aynı zamanda dijitalleşme gibi verimlilik artırıcı uygulamalara entegrasyonun gerçekleşmesi için zaten bir değişim ve dönüşüm şart.” dedi.

Tablo: Modern perakende pazar payı, Planet Retail 2022

Ülke gündeminde önemli yer tutan gıda fiyatlarının seyri konusunda bu fiyatları dengelemekte özellikle modern perakendecilerin çabalarına dikkat çeken Özpamukçu, tedarik zincirinden kaynaklı maliyetlerin sektörde her ne kadar minimumda tutulmaya çalışılsa da; artan petrol, doğalgaz, nakliye, lojistik, işgücü vb. maliyetlerin bu çabalara sekte vurduğunu vurguladı.

ALGI YANILTMALARI, GERÇEK SORUNUN ÇÖZÜMÜNDEN UZAKLAŞTIRIYOR

Marketlere yönelik algı yanıltmalarının gerçek sorunun çözümünü zorlaştırdığını ifade eden Özpamukçu: “Bazı temel ürünlerde çok sık yapılan bir karşılaştırma var, tarladan çıktığı ham fiyatı ile market reyonundaki rakam karşılaştırılıp, aradaki fark doğrudan marketin karıymış gibi ifade ediliyor. Bu arada oluşan maliyetleri görmezden gelmek ve market reyonundaki satış fiyatına göre yorum yapmak son derece yanlış. Sanki bu ürünlerin bahsedilen fiyatları sadece marketlerde yüksekken çarşı da pazarda tarla fiyatına satılıyormuş, pazar fiyatları benzer değilmiş gibi bir algı özellikle yaratılmakta. Ülkemizde gıda firesinin 15 milyar dolar seviyesinde olması, meyve sebze de tarladan rafa giderken fire işçilik ve nakliyenin çok yüksek ağırlığı sebebiyle bu fiyatların her satış noktasında tarladan çok farklı şekilde oluştuğu özellikle görmezden gelinmek isteniyor. Sebze meyve ürünlerinde modern kanaldaki satış noktalarının büyük çoğunluğu müşteri çekme noktasındaki önemi sebebiyle bazen kar etmeden, bazen zarar ederek veya çok cüzi karlarla bu operasyonu yürütüyor. Bu ürünlerdeki toplam pazar payımız da yüzde 10’u geçmiyor. Açık pazarlar ve ev dışı tüketim bu ürünlerde pazarın en büyük kısmını oluşturuyor.  Bu algı yanıltmaları gerçek sorunumuz olan maliyet artışı sorununa odaklanmanın önüne geçerek bu alandaki vermemiz gereken mücadeleyi zayıflatıyor ve sorunun büyümesine katkı veriyor.” değerlendirmesinde bulundu.

TÜKETİCİ TRCİHİ ESAS OLMALI

Kanallar arası rekabete de değinen Özpamukçu, burada esas karar vericinin tüketici olduğunu, e-ticaretin ve teknolojinin de etkisiyle çok hızlı değişen perakende dünyasında verimli olanların geliştiği verimliliğini artıramayanların tüketici tarafından tercih edilmeyerek gerilediğini belirtti. Gıda perakendesinin toplamındaki mağaza sayılarına verimlilik açısından bakıldığında, mağaza sayılarında büyük çoğunluğun geleneksel kanalda olduğunu ifade etti.

MODERN PERAKENDENİN İSTİHDAMA KATKISI ÜLKE ORTALAMASININ ÜSTÜNDE

Özpamukçu, “Bugün tahminlere bakıldığında 2025 yılında modern perakendenin etkisi ile gıda perakendesinde neredeyse 60 bin kişilik bir istihdam artışı görünüyor. 2016’dan 2022’ye 122 bin kişi iş gücüne kazandırılmış. Bunun ülke ekonomisindeki çarpan etkisine değinmiyoruz bile. 2025’te 524 bin insan aktif şekilde gıda perakendeciliğinden gelir elde ediyor olacak. 10’yıldan az bir zamanda yarım milyon vatandaşı iş gücüne kazandırmak demek bu.” dedi.

ÇÖZÜM VERİMLİLİK VE ÜRETİMDE SEFERBERLİK

Bu büyüme rakamlarının yanında borsaya kota olan gıda perakendecilerine bakıldığında, sektörün net kâr marjının yansıtılanın aksine oldukça düşük seviyelerde seyrettiğini ve ortalama yüzde 2 – 3 seviyesinde karla dönen işletmelerin başarısının tek çıkış yolunun verimlilik olduğuna vurgu yaparak verimliliğin nasıl sağlanacağı konusunda kamu iş birliği ve koordinasyonunun çok önemli olduğunu ifade etti. Özpamukçu sözlerini şöyle devam ettirdi: “Yeni açıklanan Orta Vadeli Plan’da yer alan, devletimizin belirlediği hedeflere tüm sektörlerin, bilhassa bizim tedarikçilerimizin uyumlanmasıyla enflasyonla mücadelenin hız kazanacağına inanıyoruz.”