Ülkelerin gelişim sürecinde stratejik sektör

Takım tezgahları ve tamamlayıcı ekipmanları, otomotivden beyaz eşyaya, savunmadan havacılığa, elektronik cihazlardan ev araç-gereçlerine kadar görebildiğimiz ve dokunabildiğimiz her şeyin üretiminde ana üretim makinesi olarak kullanılır. Bu alanda yaşanan gelişmelerin ülke ekonomisi açısından önemli bir gösterge sayıldığını söyleyen Takım Tezgahları Sanayici ve İş İnsanları Derneği Başkanı Murat Akyüz, sektörün 2022 yılında dünya üzerindeki gelişimine değinerek, “Üretimde 17’nci, ihracatta 15’inci, ithalatta 7’nci ve en önemli kriter olan kullanımda 11’inci sırada yer alıyoruz” diyor.

Takım tezgahları sektörü; metal işleme makineleri, sac-metal şekillendirme makineleri, kesici-tutucu takımlar, bağlama sistemleri, ölçme ve kalite kontrol cihazları, mühendislik tasarım ve üretim planlama yazılımları, robotik ve otomasyon sistemlerinin bir arada olduğu bir üretim ekosistem ve ülkelerin gelişme sürecinde stratejik öneme sahip olan imalat sanayinin ana unsurudur. Kısaca “makine üreten makineler” olarak tanımlanan bu sektörü, ülke ihtiyacının yüzde 80’ini karşılayan Takım Tezgahları Sanayici ve İş İnsanları Derneği Başkanı Murat Akyüz’e sorduk.

FIRSAT EŞİTLİĞİ ÖN PLANDA

Takım Tezgahları Sanayici ve İş İnsanları Derneği (TİAD) olarak faaliyet alanlarınız ve dernek yapınızı anlatır mısınız?

Takım Tezgahları Sanayici ve İş İnsanları Derneği (TİAD), 1992 yılında kurulmuş olup, imalat sanayisinin temel üretim araçlarından olan takım tezgahlarının, tamamlayıcı ekipman ve takımlarının imalatı, ihracatı, ithalatı, satış sonrası teknik hizmetler, teknoloji transferiyle katma değerli üretim ve ihracat gücünün artırılması için destek hizmetleri alanında faaliyet gösteren sanayici ve iş insanlarını bir araya getirmiştir. Sektörün mesleki ilkelerini oluşturup uygulanmasını sağlamak ve üyelerini yurt içinde ve yurt dışında ilgili platformlarda en iyi şekilde temsil etmek amacıyla kurulmuş bir meslek örgütüdür.

TİAD, 2000 yılından bu yana merkezi Brüksel’de bu[1]lunan Avrupa Takım Tezgahları, Takım ve Aksesuarları Ticari Birliği’nin (CELIMO) yönetim kurulu üyesidir. Aynı zamanda TİAD, CELIMO’nun başkanlık görevini 2006- 2008 ve 2020-2023 yılları arasında yürütmüştür. CELIMO, toplam sermayesi 15 milyar Euro’yu aşan 1.000'in üzerinde takım tezgahı üreticisi ve teknoloji tedarikçisi firmayı temsil etmekte ve ülkemizdeki takım tezgahı ve tamamlayıcı ekipman üreticileri için birinci derecede önemli bir pazar teşkil etmektedir.

TİAD’ın faaliyetleri, kurumsal yapısı içerisinde tesis edilmiş olan fuar, Mevzuat, Satış Sonrası Hizmetler, Basın-Yayın ve Tanıtım, Eğitim Komiteleri ve Takımcılar, Sac İşleme Makineleri, CAD/CAM ve Metroloji Çalışma Grupları tarafından yürütülmektedir.

Ayrıca TİAD sektör talep ve ihtiyaçları doğrultusunda; basın-yayın (TT Magazin Dergisi), fuar (marka hakkı TİAD’a ait olan MAKTEK Fuarları), eğitim (TİAD aka[1]demi), mesleki yeterlilik değerlendirme/belgelendirme (TİAD Mesleki Test Merkezi) ve tasarımcı-sanayici iş birliği geliştirme (Open Design İstanbul) faaliyetlerini dört ayrı iktisadi işletme altında sürdürmektedir.

TİAD’ın üye sayısı 2023 yılı Ağustos ayı itibarıyla 210’dur. Üye firmaların yüzde 35'i üretici olup, bu oran artmaktadır. TİAD’a takım tezgahları ve tamamlayıcı ekipmanları alanında faaliyet gösteren tüzel kişiler (firmalar) asli üye olabilmektedir. Ayrıca direkt olarak sektörde faaliyet göstermeyen, ancak sektör firmalarının faydasına çalışmalar yürüten ve hizmet eden firmalar katılımcı üye statüsünde üyeliğe kabul edilmektedir.

TİAD tüm faaliyetlerini yürütürken fırsat eşitliğini de ön planda tutmaktadır. TİAD’ın yedi kişilik yönetim kurulunun ikisi kadın olup, yedi kişilik profesyonel kadrosunun da beşi kadın çalışanlardan oluşmaktadır.

Kalifiye eleman sorunu neredeyse her sektörde kendini gösteriyor… Sizde durum nasıl, kalifiye eleman sorunu sizin sektörünüzde de var mı? Varsa buna önlem almak amacıyla ne tür faaliyetler yürütülmeli?

Diğer sektörlerde olduğu gibi, hem takım tezgahları sektörünün hem de takım tezgahlarını kullanarak üretim yapmakta olan otomotiv, kalıpçılık, havacılık, medikal, savunma gibi sektörlerin en büyük problemi yetişmiş nitelikli iş gücüne ulaşmakta zorluk yaşamasıdır.

Bu probleme yönelik olarak sektördeki sanayi ve teknoloji şirketleri hem kendi personel ihtiyacını hem de müşterilerinin ihtiyacını karşılayabilmek için kendi eğitim merkezlerini oluşturmakta ve personelin eksik yönlerini buralarda tamamlamaya çalışmaktadır. Sorunun çözümü için kamunun, özel sektörün de görüş ve desteğini alarak gerçek anlamda mesleki ve teknik eğitime diğer bir deyişle meslek liseleri ve meslek yüksekokullarına önem vermesi ve bu okulların hem teknolojik hem de öğretmen alt yapılarını geliştirmesi gerekmektedir.

İLK YARIDA 400 MİLYON DOLARLIK İHRACAT

 Takım tezgahları sektörü olarak yılın ilk yarısını nasıl tamamladınız? Şu anki ihracat rakamlarını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Ana imalat sanayinin temel üretim aracı olan takım tezgahlarında pandemi döneminden -2020’den- bu yana sürekli büyüyen bir kullanım (yurt içi satış) trendi devam ediyor. 2022’de takım tezgahlarında değer bazında üretim önceki yıla göre yüzde 15,08’lik büyümeyle 1,05 milyar Dolar, ihracat yüzde 19,49 artışla 743,7 milyon Dolar ve ithalat yüzde 12,47 artışla 1,57 milyar Dolar ve yurt içi satış (kullanım) yüzde 11,3’lük artışla 1,88 milyar Dolar olmuştu.

2023’ün ilk yarısında da bu trend hızı biraz kesilmiş olsa da büyüme yönünde devam etti. Yılın ilk yarısında takım tezgahlarının üretimi yüzde 6 büyümeyle 555 milyon Dolar, ihracat yüzde 15,2 büyümeyle 400 milyon Dolar, ithalat yüzde 18,3 büyümeyle 840 milyon Dolar ve kullanım yüzde 12,5 büyümeyle 996 milyon Dolar olarak gerçekleşti.

İleri teknoloji içeren metal işleme makinelerinin üretim ve ihracatında yeni girişimler olsa da bu ihracat rakamlarına henüz yansımadı. Ülkemizin takım tezgahları ihracatının yüzde 70’ini ortalama kilogram değeri 6 Dolar’ın altında olan giyotin, panç, abkant, diğer presler, boru bükme makinelerinden oluşan sac-metal şekillendirme makineleri oluşturdu.

Ülkemizdeki üretim yatırımları devam ettikçe ve sürdürülebilirlik, enerji tasarrufu, yeni AB direktiflerine uyum, düşük karbon salınımı gibi gereklilikleri yerine getirebilmek için takım tezgahları ihracatımızın artarak devam edeceğini öngörüyoruz.

Teknoloji ve dijitalleşme adımları kendini sizin sektörünüzde nasıl gösteriyor, Endüstri 4.0’a ayak uydurmak adına ne tür çalışmalar yürütüyorsunuz?

Takım tezgahları yapısı itibarıyla teknolojik gelişime ve dijitalleşmeye en yakın ve en açık sektör. Endüstri 4.0’ın başlangıcına baktığımızda da dijital ikiz, uzaktan izleme ve yönetim, enerji yönetimi gibi birçok yeniliğin ilk olarak takım tezgahları üzerinde uygulandığını görebiliriz. Endüstri 4.0 ve dijitalleşmeye ayak uydurmak için takım tezgahları sektöründe üretim ve ihracat anlamında birçok girişimin olduğunu söyleyebilirim. Karanlık fabrikalar için gerekli olan robot otomasyonu ile entegre olmuş takım tezgahları, fabrika toplam ekipman etkinliği izleme ve yönetim yazılımları (OEE, MES), takım tezgahları ile üretimde verimlilik artışı sağlamak üzere geliştirilen optimizasyon ve simülasyon yazılımlarının ülkemizde geliştirildiğini ve üretildiğini görüyoruz.

TİAD olarak da, TİAD Akademi altında CNC tezgahların robotik sistemlerle entegre şekilde kullanımı alanında CNC tezgah programlama ve robot programlama eğitimlerine yer vererek sektörün gelişimine katkıda bulunuyoruz.

TİAD olarak ihracatta mevcut pazarları güçlendirmek adına ne tür stratejiler ortaya koyuyorsunuz?

Takım tezgahları sektöründeki mevcut ihracat pazarla[1]rını korumak ve yenilerinin eklenmesine destek olmak için, pazarlama ve görünürlüğün birincil argümanı olan uluslararası sektörel fuarların düzenlenmesine öncülük ediyoruz. Bu kapsamda marka hakkı TİAD’a ait olan Maktek Avrasya, Maktek İzmir, Maktek Konya Fuarlarının düzenlenmesini sağlıyoruz. Bununla birlikte Bursa Makine Teknolojileri Fuarı ve Kalite Fuarlarına da destek veriyoruz.

Yurtdışında ise pazar güçlendirme ve görünürlük çalışmaları için; EMO (Almanya ve İtalya), TIMTOS (Tayvan), SIMTOS (Güney Kore), AMB (Almanya), Euroblech (Almanya), Metalloobrabotka (Rusya) fuarları ile iş birliği yapıyoruz.

BİRÇOK ÜRÜNDE DIŞA BAĞIMLIYIZ AMA…

Kur artışları, ham maddeye ulaşmadaki sorunlar sektörünüzü nasıl etkiliyor?

Takım tezgahları sektörü 2022 yılında, yatırımcılara (imalatçı ve ihracatçılar) ek maliyet yaratan işletme kredilerinin maliyet yüksekliğinden kur artışlarına ve finansman kredilerine erişimde yaşanan problemlere kadar birçok zorlayıcı etkiye maruz kaldı ve kalmaya devam ediyor.

Ham maddede dışa bağımlı olan, üretim ve istihdamı devam ettirmek isteyen sektör, finansmana erişim konusunda desteğe ihtiyaç duyuyor. Hem imalatçılar hem de teknoloji tedariki sağlayan firmalar, finansmana erişim konusunda zorluk yaşıyor. Tüm bunlarla birlikte takım tezgahlarının üretimi için yarı mamul ve ekipman konusunda CNC kontrol ünitesi, servo motor, iş mili, özel rulmanlar, vidalı mil sistemleri, elektronik devre ekipmanları gibi birçok üründe dışa bağımlıyız. Bu komponentlerinin temininin kolaylaştırılması ve ardından bunların Türkiye’de üretimi için gerekli desteklerin acilen artırılması gerekmektedir. Bunların yapılabilmesi için de sanayicilere destek olunması, kâr marjları çok düşük olacağından (yüzde 2-5 arası) devlet desteğinin garanti edilmesi şarttır.

 TİAD’ın gelecek projeksiyonunda neler yer alıyor?

 TİAD üyesi olan takım tezgahları ve tamamlayıcı ekipmanları alanında faaliyet gösteren firmalar ve bu firmaların hizmet ettiği tüm imalat sanayi sektörlerinin ana hedefi ülkemiz için; katma değerli ürünlerin daha çok üretilme si, yüksek/ileri teknolojili ürün üretiminin ve ihracatının artırılmasıdır. Takım tezgahları sektörü, kilogram değeri yüksek olan ürünlerin daha fazla üretilmesine desteğini artırarak, bu ürünlerin ihracatıyla ülkemizin büyük prestij ve fayda sağlamasını desteklemeye devam edecektir. TİAD, bu hedef için gereken tezgah, takımlar, ölçme ve metroloji cihazları, mühendislik yazılımları, otomasyon ve robotik sistemler, yedek parça ve diğer ilgili ürünlerin üretimini, tedariğini, teknoloji transferini, kurulumunu, satış sonrası hizmetlerini yapan ve fabrikalardaki sektörel tasarım/üretim programlarını yazan/entegre eden firmaların yüzü ve sesi olmaya devam edecektir.

Tüm bu hedefler doğrultusunda TİAD’ın gelecek projeksiyonunda önceliğimiz sektörün ve ülkemizin refahı için fırsat eşitliği ve sürdürülebilirlik temelli çalışmalar olacak. Bu ana amaç doğrultusunda, sektörde sürdürülebilirliğe yönelik çalışmalar için rehber oluşturmak, sanayide karbon emisyonunun azaltılmasına yönelik çalışmalar yapmak, tasarım ile kalite algısını görünebilir kılmak için sektörü bilinçlendirmek, yeşil dönüşüm, enerji verimliliği, dijitalizasyon alanında nitelikli çalışmalar ortaya koymak üzere faaliyetlerde bulunacağız.