Sağlıkta yeni hedef: Dijital hastaneler

En ileri seviyede teknolojik gelişmelerin yaşandığı günümüzde çoğu sektör, iş yapma stratejilerini geleneksel stratejilerinden dijitale çevirmek için çalışmalara başladı. Bu yönde en hızlı değişimin yaşandığı sektörlerden birisi de sağlık sektörü.

Ülkemizde de teknolojide yaşanan hızlı değişim ve gelişmeler tüm sektörler gibi sağlık sektörünü de etkilemiş, sektörün bu sürece uyumluluğunu zorunlu hale getirmiştir. Sağlık Bakanlığı 2003 yılından itibaren ortaya koyduğu “Sağlıkta Dönüşüm Projesi" kapsamında sağlıkta dijitalleşmeyi hedefleri arasına almıştır. Bu maksatla da Türkiye’de dijital hastane çalışmalarının takibi ve çalışmaları yürütmesi için Sağlık Bakanlığı nezdinde Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü (SBSGM) kurulmuştur. Bu doğrultuda “Sağlıkta Dönüşüm Programı”nın başladığı 2003 yılında hiç bir hastanede Hastane Bilgi Yönetim Sistemi (HBYS) yokken 2010 yılı itibarıyla tüm hastanelerde HBYS kullanılmaya başlanmıştır.

Dijital hastane; idari, mali ve tıbbi süreçlerde asgari düzeyde bilişim teknolojilerinin kullanıldığı bir hastaneden her türlü iletişim aracı ve tıbbi cihazın birbiriyle ve diğer bilgi sistemleriyle entegre olduğu, sağlık çalışanları ve hastaların tele tıp ve mobil tıp uygulamalarıyla hastane içinden veya dışından veri alışverişinde bulunabildiği hastaneye kadar geniş bir yelpazede tanımlanabilir.

Ülkemizde 20 yıla yakındır sağlık alanında başarılı bir şekilde yürütülen çalışmaların sonucunda yeni hedef dijital hastanelerdir. Dijital hastaneler; Hastane Bilgi Yönetim Sistemi, dijital tıbbi kayıtlar, PACS, sayısal tıbbi arşiv, barkod, ilaç ve malzeme takibi, mobilite ve tablet bilgisayarlar, medikal teknolojiler, bina, enerji, aydınlatma teknolojileri ve bilgi sistemleri, haberleşme sistemleri, veri, ses, görüntü ve multimedya teknolojileri, teletıp ve tele eğitim, sanal otopsi, sanal ameliyat, yönetim hizmetleri, danışmanlık, yönlendirme, bahçe, otopark ve her çeşit entegre hizmetler vb. yönetim unsurlarının yer aldığı tam entegre hastanelerdir. Dijital hastaneler üçüncü taraflar, e-sağlık ve e-devlet ile de tam entegre olmak zorundadırlar. Türkiye’de tüm hastaneler hastane bilgi yönetim sistemlerini kurmuşlardır. Bununla beraber dijital hastaneler; bilgiyi yöneten profesyonel hastane yöneticilerine, yüksek teknolojiye, yüksek maliyetler için finansmana ve yetişmiş tıbbi ve teknik personele de ihtiyaç duymaktadırlar.

Teknoloji kullanımının artması, her alanda olduğu gibi sağlık sektöründe de insan yaşamını kolaylaştıran birçok yararı beraberinde getirmiştir. Teknolojinin sağladığı imkânlar ile sağlık sektöründe hizmet sunumu daha erişilebilir hale gelmiş; bilgi sistemlerinin sunduğu avantajlar, hastalara kaliteli ve hızlı bir şekilde sağlık hizmeti sunulmasını sağlanmıştır. Herhangi bir gecikme ya da ufak bir hata sadece mali olarak değil hastanın yaşamını kaybetmesiyle sonuçlanabileceğinden kurumların teknolojiyi yakından takip etmesi artık elzem bir hale gelmiştir.

Dijital hastanenin getirmiş olduğu başlıca yararlar:

• Dijital ortamda hastalara ait bilgilere doktorların ve hemşirelerin zaman ve mekân kısıtlaması olmadan ulaşabiliyor olması hastaların teşhis ve tedavisini kolaylaştıracak ve hızlandıracak
• İnsanın fiziksel olarak çalışması azalacak, dolayısıyla hatalar en aza indirgenecek
• Kâğıt ve film kullanımı azalacağından maliyet asgari seviyeye düşecektir, ayrıca radyolojik görüntüler fiziksel olarak verilmediği için çevre korunmuş olacak

• Dijital hastanelerde bilgilerin güvenli ve bütüncül bir şekilde tutuluyor olması hastaya uygulanan teşhis ve tedavi hizmetlerini hızlandırarak, doğruluk ve kalitesini artıracak
• Dijital hastanelerde hastanın sistemde herhangi bir ilaca karşı kayıtlı alerji bilgisi varsa hastaya bu ilaç uygulanacağında sistem uyarı vererek engellenecektir.
• Yöneticiler performans yönetimini daha etkili yapabilecek, böylelikle gereksiz giderlerin önüne geçilecek
• Farklı ilaçların aynı anda kullanılması ile ortaya çıkabilecek yan etkiler karar destek sistemi uyarıları ile tespit edilecek
• İstatiksel analizlerin kolay yapılmasına olanak tanınacak
• Robotik cerrahi ile hem hasta hem de doktora kolaylık sağlayan daha az ağrı daha az zaman ile cerrahi müdahaleler yapılabilecek.

Bütün bu avantajlara rağmen dijital hastanelerde sürecin sürdürülebilirliği açısından da bazı hususlarda dikkatli ve tedbirli olunması gerekiyor:

• Değişen teknolojiye ayak uyduramama,
• Teknolojik veriyi kullanarak anlamlandıracak profesyonel çalışan yetersizliği,
• Kişisel verilerin dijital ortama aktarılırken veri güvenliğinin sağlanamaması,
• Verilerin saklanacağı ortamların alt yapı çalışmalarının maliyetlerinin yüksek olması,
• Altyapı çalışmalarının düzgün yapılamaması durumunda hizmetin yavaş olması ve etkin kullanılamaması,
• Deprem sel gibi olağan üstü durumlarda sistemin çökmesi, muhtemel elektrik kesintisi durumunda sistemi çalıştırmaya devam edecek yeterli teknik altyapının kurulamamış olması.
• Veri güvenliği ve siber bir saldırı olduğunda veri güvenliği konusunda eksik güvenlik önlemleri.

AVRUPA'YA GÖRE AÇIK ARA ÖNDEYİZ

Sağlık sektöründe dijitalleşmeye paralel olarak da dijitalleşmenin belli standartlara göre kontrolü ve derecelendirilmesi Healthcare Information and Management Systems Society (HIMMS) adında kar amacı gütmeyen, hastane akredite çalışmalarını değerlendiren bir sivil toplum kuruluşu tarafından yapılmaktadır.

HIMMS dijital hastanelerde akredite çalışmalarını EMRAM, O-EMRAM, CCMM, AMAM, Value Score, DIAM şeklinde geliştirdiği anket modelleri ile sağlamaktadır. Bu modellerden Türkiye’de ve dünyada yaygın olarak kullanılanı Elektronik Medikal Sağlık Kaydı Adaptasyon Modeli’dir. (EMRAM) Dünya çapında kabul gören bu model sağlık alanındaki yapılan dijitalleşme çalışmalarına standartlar getirerek yol gösterici olmuştur. HIMMS’in EMRAM modeline göre hastaneler 0-7 aralığında derecelendirilerek dijitalleşme durumu değerlendirilmektedir. 6. seviye hastane durumuna gelen hastanelere dijital hastane unvanı verilmektedir. Bu derecelendirmeye göre Türki- ye’de EMRAM 7. seviyede 7 hastane 6. seviyede ise 82 has- tane bulunmaktadır. Bu yönden de hastanelerimiz Avrupa ülkelerine göre açık ara önde gitmektedir.

KAYNAKÇA:

Fatma Kurtulmuş Kosif – Kurumların Dijital Dönüşüm Süreçleri

N. Tüfekci ,R.Yorulmaz; İ.H. Cansever - Digital Hospital