Küresel mal ve hizmet ticaretinin 2021 görünümü

Pandemi sonrası ekonomik toparlanma bölgelere ve sektörlere göre oldukça değişkenlik gösteriyor ve virüs mutasyonları çeşitli kısıtlamaları beraberinde getirdiğinden küresel ticarette gözlemlediğimiz kısmı toparlanmaya gölge düşürüyor.

Dünya mal ticaretinde pandeminin başlangıcında 2020’nin ikinci çeyreğinde yaşanan yüzde 15,6 oranındaki keskin düşüşten sonra mal ticareti istikrarlı bir şekilde büyüyor ve 2021’in ilk çeyreğinde yıllık bazda yüzde 5.7 oranında arttı. Geçen yılki esas kırılma ikinci çeyrekte yaşandığından muhtemelen 2021 ikinci çeyrek verileri açıklandığında geçen yılın
ikinci çeyreğine kıyasla çok daha büyük bir artış oranı ile karşılaşacağız. Dünya Ticaret Örgütü 2021 yıl sonunda küresel mal ticaretinin 2020’ye kıyasla yüzde 8 artacağını öngörüyor. Şu ana kadar yayınlanan istatistikler de bu öngörüyle uyumlu bir seyir izliyor.

Küresel hizmet ticareti ise 2021’in ilk çeyreğinde durgun kaldı. Küresel hizmet ticaretinin 2020 ikinci çeyrek daralması yüzde 30 oranında gerçekleşmiş ve bu oran 2009 finansal krizinden bu yana en sert daralma olarak kayda geçmişti. Seyahat hizmetlerinde devam eden zayıflık sebebiyle hizmetler ticareti 2020’de yaşanan yüzde 21’lik düşüşten sonra 2021 ilk çeyrekte geçen yılın ilk çeyreğine göre yüzde 9 azaldı. 2020’de yüzde 62 azalış yaşanan, 2021’in ilk çeyreğinde de küçülmeye devam eden seyahat sektörü pandemiden en çok etkilenen hizmet sektörü olarak kalıyor. Dünya Ticaret Örgütü tarafından yayınlanan güncel bir çalışma tebliğinde, dış ticaret maliyetlerine hangi unsurların ne kadar etki ettikleri araştırılmıştı. Analize dahil edilen değişkenler arasından hem mal hem de hizmet ticareti maliyetlerinde en önemli rolü oynayan değişkenin “taşıma ve seyahat maliyetleri” olduğu sonucu çıktı. Bu sonuç, seyahat sektörünün pandemiden derin etkilenmiş olmasının nasıl da diğer hizmet ve mal sektörleri ticaretine hem limit koyan hem de pahalılaştıran bir akis olduğunu matematiksel olarak gösteriyor. Analize göre çoğu sektörde ticaret maliyetlerinin en az yüzde14’ünü oluşturan ikinci ana bileşen, ticaret politikası ve mevzuat farklılıkları. Sonuçlar, hizmet sektörlerindeki ticaretin politikasının mallardaki ticaret maliyetleri için önemli olduğunu ve aynı şekilde mal sektörlerindeki ticaret politikasının da hizmet ticareti maliyetlerinde etkili olduğunu gösteriyor. Bu noktada, bilgi ve iletişim teknolojisine erişimin, hizmetlerde ticaret maliyetleri için özellikle önemli olduğunun altını çizmem gerekir; malum ülkemizin Yapay Zeka Stratejisi de geçtiğimiz günlerde henüz açıklanmışken dijital dönüşümün ticaret maliyetlerine nasıl yansıyacağını ve hizmet ve mal sektörlerinde ayrı ayrı nasıl bir toparlayıcı unsur olarak çalışacağını daha çok konuşacağız.

Sonuç itibarıyla, Covid-19 seyahat ve taşımacılığı kısıtlayıcı ve zorlaştırıcı gelişmelerin ihtimali ve bu olasılığın da yukarıda bahsettiğim üzere diğer sektörlere negatif olası etkileri nedeniyle ticaret görünümüne büyük tehdit oluşturmaya
devam ediyor. Toparlanmada bölgesel farklılıklar, özellikle az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin aşıya erişiminde eksiklikler, artan maliyetler vb. rasyonel bir küresel yönetişim gerektiriyor.