Sürdürülebilirlik

Dönüşüm ekonomisinde gücün simgesi: GÜS

Değişen dünyanın oluşturduğu tahribatı iyileştirme çabası, Döngüsel Ekonomi Modelini ve Genişletilmiş Üretici Sorumluluğunu (GÜS) ortaya çıkarıyor. İçinde bulunduğumuz zamanın ekonomik ve sosyal ihtiyaçlarını, ekosistem üzerinde olumsuz etki oluşturmadan gelecek odaklı karşılamayı amaçlayan Döngüsel Ekonomi Sistemi çalışmaları ÇEVKO liderliğinde yürütülüyor.

6dk okuma
Türkiye'de İş Dünyası05.05.2023
Dönüşüm ekonomisinde gücün simgesi: GÜS

Değişen dünyanın oluşturduğu tahribatı iyileştirme çabası, Döngüsel Ekonomi Modelini ve Genişletilmiş Üretici Sorumluluğunu (GÜS) ortaya çıkarıyor. İçinde bulunduğumuz zamanın ekonomik ve sosyal ihtiyaçlarını, ekosistem üzerinde olumsuz etki oluşturmadan gelecek odaklı karşılamayı amaçlayan Döngüsel Ekonomi Sistemi çalışmaları ÇEVKO liderliğinde yürütülüyor.

Türkiye'de çevrenin korunması, kaynak israfının önlenmesi ve ekonomiye katkı sağlama amacıyla faaliyetler yürüten ÇEVKO (Çevre Koruma ve Ambalaj Atıklarını Değerlendirme Vakfı), dönüşümü olmayan ambalajlara Yeşil Nokta kavramıyla “Dur!” diyor. Yeşil Nokta’nın tüm detaylarını Dönüşüm Ekonomisinde, Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu (GÜS) sistemlerini baz alarak bu sayımızda ÇEVKO Vakfı Genel Sekreteri Mete İmer anlatıyor.

Türkiye’nin döngüsel ekonomiye geçiş sürecini anlatır mısınız, ÇEVKO Vakfı’nın bu sürece katkısı nasıl oldu?

ÇEVKO Vakfı, 2005-2015 yılları arasında ambalaj atıklarının geri kazanımı konusunda yetkilendirilmiş bir kuruluş olarak 30 milyon nüfusa sahip 29 ilde, 162 belediye ve 70 lisanslı toplama-ayırma firması iş birliğinde 5 binin üzerinde ekonomik işletmenin desteği ile 7 milyon 500 bin ton ambalaj atığının toplanarak geri dönüşüme sevk edilmesini organize etti.

Vakıf olarak, son beş yılda, atık yönetimi çalışmalarının yanında, iklim krizi ile savaşmaya ve Türkiye’de döngüsel ekonomiye geçişe odaklandık.

ÇEVKO Vakfı’nın Genişletilmiş Üretici Sorumluluğunun (GÜS) simgesi olan Yeşil Nokta’yı benimsemesi, bu simgeyi kullanan örgütlerin oluşturduğu PRO Europe’a, ardından EXPRA ve Global Compact’e üye olması, dünyadaki gelişmeleri yakından izleyip paydaşlarıyla paylaşma misyonundan kaynaklanmaktadır. 2017 yılında düzenlediğimiz, Türkiye’nin belki de ilk uluslararası döngüsel ekonomi kongresinde, yurdumuzun döngüsel ekonomiye geçişi için bir plan hazırlanması çağrısında bulunduk. 31 yıllık yolculuğumuza çıkarken ortaya koyduğumuz, ülkemizde geri dönüşüm kültürü ve tüketim sonrası atıkları kaynağında ayrı toplama alışkanlığı oluşturma vizyonu ve bu vizyonu GÜS modeliyle geliştirme yöntemi, döngüsel ekonomiye geçişle birlikte bütün dünyada önem kazanmıştır.

ÇEVKO Vakfı Genel Sekreteri Mete İmer

Yeşil Nokta’nın kullanım alanları ve dönüşümsel ekonomiye faydaları nelerdir?

Yeşil Nokta, “Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu”nu ifade eden, uluslararası tescilli bir markadır. 1990’lı yıllarda Almanya’da geliştirilen Yeşil Nokta, tüketim sonrası ambalaj atıklarını ayrı toplayan veya toplanmasına mali katkı sağlayan sanayi kuruluşlarının, bunu tüketicilere ve kamu otoritelerine duyurmak üzere, ürünlerinin ambalajları üzerinde kullandıkları ortak bir işaret olarak ortaya çıktı. Avrupa’ya ve dünyaya yayılan bu işaret,
2003 yılında ÇEVKO Vakfı tarafından Türkiye’ye getirildi. Türkiye’de günümüzde bin 100’ün üzerinde ekonomik işletme, ÇEVKO Vakfı ile sözleşmeli olarak Yeşil Nokta’yı kullanmaktadır. ÇEVKO Vakfı’nın kuruluş yıl dönümünde düzenlenen uluslararası konferansta “Döngüsel Ekonomide Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu” konusu; kamu, STK ve iş dünyasından ulusal ve uluslararası konuşmacıların katılımıyla ayrıntılı olarak ele alındı. Etkinlik kapsamında, 2022 Yeşil Nokta Sanayi Ödülleri ve Yeşil Nokta Basın Ödülleri de sahiplerini buldu.

Döngüsel ekonomide GÜS sistemi, üreticinin sorumluluğunu nasıl değiştirdi, tüketim sonrası ortaya çıkan atıkların toplanması ve geri dönüştürülme aşamalarının doğurduğu mali sonuçlar nelerdir?

GÜS, üreticinin bir ürünle ilgili sorumluluğunu bir ürünün yaşam döngüsünde tüketiciler sonrası evreye genişlettiği bir çevre politikasıdır. Yani piyasaya ambalajlı ürün süren şirketler ürünlerinin tüketim sonrası ortaya çıkan atıklarının toplanması ve geri dönüştürülmesi konusunda fiziksel ya da mali sorumluluk üstlenirler. Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu (GÜS) sistemleri, belirli ürünlerle ilgili atıkların önlenmesi ve yönetimi için oluşturulmuş kurumsal mekanizmalardır ve “Kirleten öder” ilkesine dayanır. GÜS sistemi bir vergi değildir. Üreticilerin mali katkıları Üretici Sorumluluğu Organizasyonu tarafından doğrudan kullanılır ve devletin genel bütçesi içinde absorbe edilmez. İlk Üretici Sorumluluğu Örgütleri GÜS’ün uygulanması, uygulamanın görünürlüğü ve etkileri bakımından 30 yıllık bir deneyime sahiptir. Başından beri GÜS sistemleri artan atık
miktarının, vergi mükelleflerine yansıyan yükselen maliyetlerin ve işlenmemiş atığın neden olduğu, kaynak israfının sebep olduğu sorunlara çözüm üretmek için ortaya çıkmıştır.

Üretici Sorumluluğu Örgütlerinin görevleri nelerdir?

Döngüsel ekonominin ham maddelere olan bağımlılığı azaltmakta olduğu ve atıkların toplanarak değerlendirilmesi bakımından ulus devletlerin stratejik olarak önemini artırdığı günümüzde Üretici Sorumluluğu Örgütleri şunları yapıyor: İlk olarak şirketlerin ödediği çevre katkı bedellerini, ürünlerin eko-tasarımı, geri dönüştürülebilirliği ve geri dönüştürülmüş malzeme kullanımı gibi çevresel kriterleri dikkate almak suretiyle, azaltıp, çoğaltarak ayarlama (eko-modülasyon) yaparlar.

ÇEVKO Vakfı sosyal sorumluluk kapsamında neler yapıyor? Vakıf’ta iklim krizi ve sürdürülebilirlik noktasında farkındalık oluşturmak için hangi çalışmalar yürütülüyor?

ÇEVKO Vakfı olarak son yıllarda şirketlerle kurumsal sorumluluk kapsamında çevre temizliği, atıkların iş yerlerinde ayrı biriktirilmesine ve toplanmasına ilişkin dijital çözümler, atık biriktirme ekipmanı temini, genişletilmiş üretici sorumluluğu kapsamında bir işletme ile tüketim sonrası ortaya çıkan plastik ambalaj atıklarının belediye ve lisanslı firmalar iş birliğinde toplanması ve raporlanması için gönüllü çalışmalar yürütmekteyiz. Toplumda özellikle iklim krizi ve sürdürülebilirlik konularında farkındalık yaratmak amacıyla düzenli olarak yayımladığımız e bülten ve e-dergimizin yanında kurduğumuz ÇEVKO Vakfı İklim Değişikliği ve Sürdürülebilirlik Çalışma Grubu’nun organizasyonunda sanayi, üniversite, medya mensupları ve gönüllülerimizle çevrim içi söyleşiler gerçekleştiriyoruz.

Sürdürülebilirlik
Yorum Yaz